Khởi nghĩa Bắc Sơn – mở đầu cao trào đấu tranh vũ trang chống Pháp
(ĐCSVN) - Bắc Sơn - Đình Cả - Thái Nguyên, những địa danh đã đi vào lịch sử trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta. Tại vùng căn cứ địa cách mạng này, ngày 27/9/1940, quân và dân ta đã tiến hành trận đánh đồn Mỏ Nhài, mở đầu cuộc khởi nghĩa vũ trang đầu tiên của cách mạng Việt Nam do Đảng lãnh đạo.
 |
| Du kích tham gia cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn, tháng 9/1940. (Ảnh tư liệu) |
Ngày 1/9/1930, Đức tấn công Ba Lan, mở đầu cuộc chiến tranh thế giới thứ 2. Ngày 3/9/1939, Anh và Pháp tuyên chiến với Đức. Đế quốc Pháp lúc này điên cuồng tiến công vào Đảng Cộng sản và các đoàn thể quần chúng. Ngày 29/9, Pháp bắt giam đồng chí Lê Hồng Phong tại Sài Gòn. Trước tình hình đó, Trung ương Đảng đã kịp thời chỉ thị cho tất cả các cấp bộ Đảng rút vào hoạt động bí mật, chuyển trọng tâm công tác về nông thôn, dựa vào nông thôn để xây dựng căn cứ địa cách mạng.
Thừa cơ nước Pháp thất thủ, phát xít Nhật tìm cách nhảy vào chiếm thuộc địa Đông Dương. Mặc dù chính quyền thực dân Pháp ở Đông Dương đã chấp nhận hầu hết yêu sách của Nhật, song, ngày 23/9/19 40, quân Nhật vẫn cho quân vượt biên giới Việt - Trung đánh chiếm Lạng Sơn, đồng thời đổ bộ lên Đồ Sơn.
Sau vài trận nhỏ, quân Pháp thất bại nặng nề. Một số lớn đầu hàng, số còn lại tháo chạy theo hướng Điềm He - Bình Gia - Bắc Sơn - Thái Nguyên, vứt bỏ cả súng đạn. Chính quyền ở các châu, phủ Lạng Sơn trên đường quân Pháp rút chạy cũng hoang mang, tan rã. Các tri châu Thất Khê, Điềm He, Tràng Định, Bắc Sơn đều chạy trốn. Tên đồn trưởng Pháp ở Bình Gia vứt súng, bỏ đồn, tháo chạy. Quần chúng thu nhặt súng đạn của quân Pháp, phục kích bắn trả.
Không bỏ lỡ thời cơ, một số đảng viên cộng sản vừa thoát khỏi Nhà tù Lạng Sơn chạy về Bắc Sơn, cùng Đảng bộ Bắc Sơn họp bàn và quyết định lãnh đạo nhân dân khởi nghĩa, thành lập Ban Chỉ huy khởi nghĩa.
20 giờ, ngày 27/9/1940, dưới sự lãnh đạo của Đảng, hơn 600 quân khởi nghĩa, gồm đủ các dân tộc Tày, Dao, Nùng, Kinh đã tấn công đồn Mỏ Nhài (châu lỵ Bắc Sơn). Sau khi chiếm châu lỵ, Ban chỉ huy cuộc khởi nghĩa tuyên bố xóa bỏ chính quyền tay sai do đế quốc dựng lên, hạ lệnh đốt sổ sách của địch.
 |
| Lược đồ Khởi nghĩa Bắc Sơn |
Ngày 28 – 29/9, quân khởi nghĩa liên tiếp phục kích tiêu diệt hoặc tước khí giới tàn binh Pháp ở Canh Tiêm, Sập Dì, Nà Ti, Thâm Thông. Song, lực lượng khởi nghĩa phân tán, không thừa thắng tiến công địch và mở rộng địa bàn hoạt động. Giặc Pháp, sau khi đầu hàng phát xít Nhật, chấp nhận những yêu sách của Nhật, chúng cấp tốc điều quân trở lại Bắc Sơn đàn áp lực lượng khởi nghĩa. Thực dân Pháp đánh chiếm Mỏ Nhài, lập lại bộ máy cai trị ở Bắc Sơn. Không khí khủng bố lan tràn khắp châu Bắc Sơn.
Giữa tháng 10/1940, Ban chỉ huy khu căn cứ Bắc Sơn được thành lập và ngày 13/10/1940, cuộc họp tại khu rừng Tân Hương đã quyết định thành lập đơn vị du kích Bắc Sơn đầu tiên. Ngày 28/10/1940, quần chúng cách mạng đang tổ chức mít tinh ở Vũ Lăng, chuẩn bị đánh chiếm lại đồn Mỏ Nhài thì bị quân Pháp tấn công.
Ngày 28/10, Ban Chỉ huy du kích tổ chức một cuộc mít tinh vũ trang tại trường Vũ Lăng, chuẩn bị chiếm lại đồn Mỏ Nhài, đồng chí Trần Đăng Ninh tuyên bố “Đội du kích Bắc Sơn” được thành lập và kêu gọi nhân dân ủng hộ Đội du kích Bắc Sơn, tiếp tục đẩy mạnh cuộc khởi nghĩa. Cuộc mít tinh bị quân Pháp đánh úp. Sau trận này, quân Pháp tiến hành chiến dịch khủng bố trắng lần thứ hai. Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bị thất bại, tuy chưa thành lập được chính quyền, chưa biết nắm chắc thời cơ để liên tục tiến công, mở rộng thanh thế, nhưng cuộc khởi nghĩa đóng một vai trò quan trọng là hình thành lực lượng vũ trang đầu tiên do Đảng tổ chức và lãnh đạo (sau này phát triển thành Việt Nam Cứu quốc quân); là tiền đề cho các hình thức đấu tranh của cách mạng Việt Nam; bài học về chọn thời cơ, quyết tâm giành thắng lợi cách mạng.
Từ đó, các địa phương đều ủng hộ phong trào Bắc Sơn, học tập Bắc Sơn để xây dựng lực lượng vũ trang, đợi thời cơ khởi nghĩa.
Cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn chỉ tồn tại chưa đầy 1 tháng, nhưng đã đem lại nhiều kinh nghiệm quý báu cho việc chỉ đạo cách mạng Việt Nam của Đảng ta. Khởi nghĩa Bắc Sơn gắn liền với sự ra đời của Đội du kích Bắc Sơn, tạo tiền đề cho Đảng ta đề ra chủ trương thành lập đội Cứu quốc quân Bắc Sơn - một trong những đội vũ trang tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam; xây dựng và củng cố căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai làm nòng cốt cho xây dựng và phát triển căn cứ địa Việt Bắc.
 |
| Khu di tích khởi nghĩa Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn |
Trong thời gian tiến hành Hội nghị Trung ương 8 của Đảng (tháng 5/1941), Đội du kích Bắc Sơn được giao nhiệm vụ cùng lực lượng du kích Pác Bó bảo vệ Hội nghị và đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình. Nhận định về cuộc khởi nghĩa, Hội nghị cũng nhận định “Xem những cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ và Bắc Sơn, giai cấp công nông đã có một tinh thần hy sinh và quyết liệt hơn ngày trước”.
Khởi nghĩa Bắc Sơn tuy nổ ra ở một địa phương miền núi, trên một địa bàn hẹp và diễn ra trong thời gian rất ngắn nhưng có tiếng vang lớn trong cả nước, đóng góp to lớn về nhiều mặt đối với cách mạng Việt Nam. Khởi nghĩa Bắc Sơn đánh dấu sự chuyển hướng trong hình thức đấu tranh của nhân dân Việt Nam từ đấu tranh chính trị tiến đến kết hợp đấu tranh chính trị với vũ trang. Cùng với Xô Viết Nghệ Tĩnh, khởi nghĩa Nam Kỳ, Đô Lương, khởi nghĩa Bắc Sơn được coi như cuộc diễn tập vũ trang tiến đến cách mạng tháng Tám giành độc lập dân tộc năm 1945.
Có thể khẳng định rằng, cuộc Khởi nghĩa Bắc Sơn đã mở đầu thời kỳ cách mạng nước ta sử dụng các hình thức bạo lực cách mạng, đấu tranh vũ trang kết hợp với đấu tranh chính trị, nổi dậy của quần chúng kết hợp với tiến công của các lực lượng vũ trang cách mạng, đánh đổ đế quốc và phong kiến, giúp cho Đảng ta có thêm những kinh nghiệm thực tiễn quý báu và cơ sở lý luận cho đường lối đấu tranh cách mạng, giải phóng dân tộc; là tiền đề và điều kiện quan trọng để Đảng ta lãnh đạo tổng khởi nghĩa năm 1945 thắng lợi, giành chính quyền về tay nhân dân, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Tiếng súng Khởi nghĩa Bắc Sơn đã thức tỉnh tinh thần cách mạng của nhân dân cả nước. Khởi nghĩa Bắc Sơn mãi mãi được ghi vào lịch sử cách mạng nước ta như một tấm gương về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của nhân dân Việt Nam./.