Lễ cấp sắc cho Then của người Tày

Thứ Hai, 24/04/2023 08:21 (GMT+0)

(ĐCSVN) - Nghi lễ Then lưu dấu một hình thức văn hóa dân gian vừa mang tính nghệ thuật vừa mang tính tâm linh của đồng bào Tày, Nùng, Thái ở các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang... Trong các nghi lễ Then, cấp sắc cho Then là một sinh hoạt dân gian tiêu biểu, phản ánh đậm nét đời sống tín ngưỡng của đồng bào các dân tộc vùng cao phía Bắc.

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, Then có nhiều nghi lễ và nghi thức như: Then cầu an giải hạn, tổ chức vào dịp đầu năm; Then nàng hang, diễn ra vào dịp Trung thu; Then cúng mụ, diễn ra vào dịp cúng đầy tháng; Then thôi tang; lẩu Then là những nghi lễ lớn nhất của nhà Then và trong đó nghi lễ Then cấp cao nhất là Then “cấp sắc”.

Để một người hành nghề Then có đủ khả năng làm các nghi lễ tâm linh trong cộng đồng, thì nghi thức “cấp sắc” lần đầu là một nghi lễ chính của Đại lễ mở hào quang cho người hành nghề Then. Trong ảnh: Thầy Tào Hoàng Văn Đoàn, huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn tái hiện nghi thức Lễ cấp sắc cho Then của người Tày tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô – Sơn Tây – Hà Nội).

Để tiến hành cấp sắc cho Then, nhà làm Then hoặc cả họ hàng phải chọn ngày, tháng tốt, thống nhất với thầy Tào (người có quyền uy cao hơn người làm Then), bàn bạc, phân công các công việc cần thiết để tổ chức lễ cấp sắc.

Vào ngày làm Lễ, người nhận sắc đòi hỏi phải có sức khỏe tốt, kiêng cữ để thanh tịnh, trong thời gian từ 2-3 tuần lễ. Người hành nghề Then có vai trò làm phúc cho dương gian, bản làng.

Trong lễ, thầy Tào sẽ thực hiện các nghi thức đọc bài khấn và cấp đồ nghề hành nghề Then cho con Then. Đồ nghề Then gồm chiếc mũ 5 dải và cây đàn tính 3 dây, chùm xóc nhạc 5 dây, để con Then sử dụng cầu an, cầu phúc cho người dân và bản làng.

Những vật thiêng Then dùng mang ý nghĩa như: Quẻ xin âm dương, kiếm để trừ tà; Quạt cờ hiệu sai lính, nhập đồng để xin gạo; Chuông dùng trong các nghi lễ trừ tà và khai ấn... Quần áo, đai, hài, giầy 3 màu của Then với ý nghĩa, màu đỏ (áo tướng), áo vàng (áo khách), áo xanh (áo tổ sư làm Tào, Pháp).

3 loại ấn chính được cấp cho Then trong Lễ có “Ấn Tam Bảo” để làm các nghi lễ cầu an, “Ấn Ngọc Hoàng” dùng trong nghi lễ giải hạn, “Ấn Ngũ Lôi” dùng trong nghi lễ cầu mùa. Các nghi thức chính diễn ra trong lễ cấp sắc cho then có, nghi thức đón “Đức tướng”; uống rượu và phát lộc; hát các bài tiến lễ lên nhà then; múa chầu trong niềm vui hoan hỉ.

Sau các nghi thức lễ, thầy Tào đọc và giao tờ sắc cho Then. Sau khi được thầy Tào cấp chiếc mũ 5 dải và cây đàn tính 3 dây, chùm xóc nhạc 5 dây, kể từ đây con Then sẽ dùng nó để đi cầu an, cầu phúc cho người dân, cho bản làng.

Then thực hiện nghi thức lễ trong nhà.

Then đàn và múa chầu thể hiện sự vui mừng khi đã được nhận sắc. Lễ cấp sắc cho Then của người Tày thể hiện ước muốn vươn lên làm chủ cuộc sống, làm chủ thiên nhiên, một hoạt động đậm sắc mầu văn hóa dân gian, phản ánh đời sống tín ngưỡng của đồng dân tộc Tày, góp phần vào sự đa dạng văn hóa của bức tranh văn hóa Việt Nam.