Tắc Xình: Điệu múa nông nghiệp, nguồn cội văn hóa của người Sán Chay
(ĐCSVN) - Điệu múa Tắc Xình, vũ điệu truyền thống của người Sán Chay, tỉnh Thái Nguyên, không chỉ là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của đồng bào mà còn là một di sản văn hóa độc đáo, thu hút sự quan tâm của cộng đồng các dân tộc anh em, đặc biệt là ở các vùng cao phía Bắc.
Điệu múa Tắc Xình của người Sán Chay có lịch sử lâu đời, gắn liền với các nghi lễ mùa màng và những lễ hội quan trọng trong năm. Đây là một điệu múa dân gian đặc sắc, phản ánh sự hòa quyện giữa thiên nhiên, con người và thế giới tâm linh. Trong những dịp lễ hội, đặc biệt là mùa thu hoạch, điệu múa Tắc Xình được biểu diễn như một nghi thức tôn vinh các vị thần nông nghiệp, bày tỏ lòng biết ơn với thiên nhiên, đất đai đã ban tặng mùa màng bội thu. Người tham gia múa thường mặc trang phục truyền thống, kết hợp với các nghi lễ và bài hát dân tộc, tạo nên một không khí thiêng liêng, đậm đà bản sắc văn hóa.
Vũ điệu này không chỉ gắn bó chặt chẽ với đời sống tín ngưỡng mà còn thể hiện ước vọng của người dân Sán Chay. Nó phản ánh sự kết nối sâu sắc giữa con người và thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại, đồng thời khắc họa những giá trị văn hóa độc đáo của cộng đồng Sán Chay. Tắc Xình, còn được gọi là điệu múa Cầu Mùa, mang trong mình những yếu tố tượng trưng cho mong muốn về một năm mới với khí hậu thuận hòa, mùa màng bội thu, và cuộc sống bình an, hạnh phúc. Đối với người Sán Chay, điệu múa này không chỉ là một hoạt động vui chơi giải trí mà còn là một nghi lễ thiêng liêng, thể hiện lòng biết ơn với tổ tiên và sự giao thoa tâm linh giữa con người và thế giới tự nhiên. Múa Tắc Xình là cầu nối tâm linh, giữ vững những giá trị cốt lõi của cộng đồng trong suốt chiều dài lịch sử.
 |
| Lễ cầu mùa là một nghi lễ nông nghiệp lâu đời của người Sán Chay, phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa con người và thiên nhiên. |
Với những động tác đơn giản nhưng đầy ý nghĩa, điệu múa Tắc Xình được biểu diễn trong các dịp lễ hội lớn của cộng đồng, đặc biệt là trong lễ hội Cầu Mùa tổ chức vào dịp cuối năm. Đây là dịp để các thanh niên nam nữ của dân tộc Sán Chay cùng nhau thể hiện sự đoàn kết, niềm tin vào một mùa màng bội thu, và gửi gắm những khát vọng về một tương lai tươi sáng. Điệu múa này còn là sự tri ân đối với tổ tiên, những người đã góp phần xây dựng nên cuộc sống thịnh vượng của cộng đồng.
Theo các nghệ nhân, như nghệ nhân La Như Ý (Phú Lương, Thái Nguyên), múa Tắc Xình có giá trị văn hóa lâu đời và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Các động tác trong điệu múa vẫn giữ được tính thống nhất, ít bị biến tướng, điều này thể hiện sự bền vững trong việc gìn giữ và bảo tồn nét đẹp văn hóa của cộng đồng. Điệu múa Tắc Xình có chín điệu cơ bản, từ các động tác như "Thăm đường", "Lập làng", "Bắt quyết", "Mài dao", đến "Phát nương dọn rẫy", "Tra mố", "Hái lượm", "Mừng mùa vụ", và "Chim câu", mỗi động tác đều phản ánh những công việc quen thuộc trong đời sống nông nghiệp và sinh hoạt hàng ngày của người Sán Chay.
Âm nhạc trong múa Tắc Xình có tiết tấu đơn giản, nguyên sơ, không bị pha tạp bởi những yếu tố hiện đại. Những âm thanh phát ra từ các nhạc cụ truyền thống như trống, kèn và các ống nứa được chế tác thủ công tạo ra những giai điệu đơn sơ nhưng đầy lôi cuốn. Những nhịp điệu này không chỉ giữ nhịp cho các điệu múa mà còn tạo ra không gian âm nhạc vui tươi, ấm áp, gắn kết cộng đồng lại với nhau, làm cho tình nghĩa bản làng thêm đậm đà.
Điệu múa Tắc Xình không chỉ đơn thuần là một màn trình diễn nghệ thuật mà còn là một phương thức giao tiếp, nơi các thanh niên nam nữ thể hiện sức mạnh và sự khéo léo của mình qua từng bước nhảy. Nó như một lời nhắc nhở về một thời kỳ huy hoàng, khi mọi người cùng nhau lao động, gắn kết và gìn giữ những giá trị văn hóa quý báu của dân tộc.
 |
| Điệu múa Tắc Xình của người Sán Chay hình thành từ những yếu tố nông nghiệp, tín ngưỡng và văn hóa dân gian, qua thời gian, nó trở thành một biểu tượng quan trọng trong đời sống tâm linh và văn hóa của cộng đồng này. |
Điệu múa Tắc Xình cũng là một tài sản vô giá đối với các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian. Với sự đơn giản nhưng đầy ý nghĩa, nó không chỉ phản ánh đời sống sinh hoạt, tín ngưỡng, và triết lý sống của người Sán Chay, mà còn là minh chứng cho sự sáng tạo và khéo léo của con người trong việc duy trì và phát triển các giá trị văn hóa dân gian. Thực tế, điệu múa này đã trở thành một phần không thể thiếu trong bức tranh đa dạng văn hóa của các dân tộc Việt Nam, giúp làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa của dân tộc.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc, điệu múa Tắc Xình đã trở thành một di sản phi vật thể cấp quốc gia của tỉnh Thái Nguyên. Cùng với những hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản, điệu múa này ngày càng được nhiều người biết đến, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa của người Sán Chay nói riêng và cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam nói chung.