Phụ nữ Xạ Phang giữ nét truyền thống qua nghề thêu giày
(ĐCSVN) - Người Xạ Phang thuộc dân tộc Hoa là dân tộc ý người của tỉnh Điện Biên, cư trú thành bản, theo dòng họ ở các huyện Mường Chà, Nậm Pồ, Mường Nhé, Tủa Chùa. Đến nay đồng bào vẫn còn giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình, trong đó có trang phục truyền thống với những đôi giày thêu hoa văn độc đáo, tinh xảo.
 |
| Đôi giày của người Xạ Phang được tạo ra rất tỉ mỉ và khéo léo. ( Ảnh: baodantoc.vn) |
Đôi giày theo tiếng Xạ Phang là liển hài do người phụ nữ tự thêu, khâu cho các thành viên trong gia đình. Giày có nhiều loại: giày nam, giày nữ, giày cho người cao tuổi hay dành riêng cho cô dâu, chú rể trong ngày cưới. Giày cho chú rể và giày cho người cao tuổi chỉ có màu đen, mũi tròn và kín. Còn giày cho nam, nữ là các đôi giày nhiều màu sắc, họa tiết rực rỡ. Nếu như giày nữ kín mũi thì giày nam lại được may hở 1 phần phía trước và thân giày.
Để có thể may được một đôi giày người Xạ Phang mất rất nhiều thời gian trong khâu chuẩn bị nguyên liệu: Vải, mo tre, chỉ khâu, chỉ thêu, giấy bản. Cùng với đó là kéo, dao nhỏ, kim khâu, kim thêu, cục sáp, ong khô. Vải để khâu đế giày và thân sẽ phải chọn loại dày, dai, độ bền cao. Chỉ khâu được làm từ vỏ cây rừng ( cây mà) qua nhiều bước xử lý để kéo thành sợi mỏng nối lại với nhau.
 |
| Đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ nơi đây giữ gìn nét truyền thống của dân tộc mình. ( Ảnh: Baodantoc.vn) |
Để làm đế giày, người thợ lấy mo tre già, khô, mang về phơi, ép phẳng, cắt theo hình bàn chân và khâu thành đế giày. Mỗi đế giày thường được ghép khoảng 5 lớp mo, mỗi lớp bọc một lần vải dày và dai để tạo độ dày dặn, cứng cáp, đảm bảo bền chắc.Mặt dưới của đế giày được lót bằng vải trắng; mặt trong được lót bằng một lớp vải màu tùy theo ý thích của người chế tác và được khâu chắc chắn với đế giày. Nhờ đó, giày thêu của Xạ Phang bền và chắc, có thể sử dụng được lâu dài.
Thân giày dành cho nữ có đặc điểm kín mũi, nhỏ gọn, thanh thoát, kín đáo. Sau khi hai đầu thân giày được khâu liền với nhau, người chế tác khéo léo táp thêm một miếng vải đã được thêu hoa văn phủ lên. Hoa văn thường là thêu một bông hoa lớn nổi bật hơn những bông xung quanh, tạo điểm nhấn chính trên thân giày.
 |
| Đôi giày nam và giày nữ của người Xạ Phang. ( Ảnh: Baodantoc.vn) |
Đối với giày nam, thân giày hở một phần phía trước và hai bên, phần gót và thân sau liền, tạo dáng vẻ khỏe khoắn, năng động, phù hợp các hoạt động thể hiện sự mạnh mẽ. Điểm thu hút chính trên đôi giày nam là hai mảng hoa văn khác nhau, mảng thân ôm quanh gót và mảng từ mu bàn chân sang hai bên và đến đầu các ngón.
 |
| Nét truyền thống văn hóa của dân tộc Xạ Phang được lưu giữ qua hình hài mỗi đôi giày. ( Ảnh: Baodantoc.vn) |
Những họa tiết được thêu trên giày của người Xạ Phang giày nam hay giày nữ đều như nhau, gồm: hoa lá cách điệu, ô trám lồng, zích zắc, sóng lượn, răng cưa…Mảng màu trên giày thể hiện sự nồng nhiệt hay cũng có thể là cá tính mạnh mẽ của người Xạ Phang. Sự tinh tế, khéo léo và tư duy sáng tạo của phụ nữ nơi đây được gửi gắm qua từng hoa văn, đường kim mũi chỉ trên những đôi giày thêu thủ công. Đây là di sản văn hóa đã và đang được người Xạ Phang gìn giữ, phát huy những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc trong tỉnh Điện Biên.
Giờ dây nghề làm giày thêu mang giá trị kinh tế khá, là sản phẩm OCOP ( xã Tả Sìn Thàng,huyện Tủa Chùa) nâng cao giá trị đôi giày và đời sống kinh tế của đồng bào dân tộc nơi đây./.