Người Bahnar mừng lúa mới
(ĐCSVN) – Lễ mừng lúa mới là dịp để người dân bản làng tạ ơn yang sri (thần lúa) đã giúp dân làng có được vụ mùa bội thu. Nghi lễ nông nghiệp có nghĩa quan trọng, phản ánh sinh động bản sắc của người Bahnar, tỉnh Gia Lai.
Cũng như một số tộc người là cư dân bản địa ở Tây Nguyên, người Bahnar ở huyện Kbang, tỉnh Gia Lai có quan niệm tín ngưỡng vạn vật hữu linh. Họ tin rằng xung quanh họ có rất nhiều vị thần mà họ gọi là yang. Người Bahnar có một hệ thống những truyện cổ giải thích các hiện tượng tín ngưỡng quanh mình. Những vị thần trong tín ngưỡng nông nghiệp là Yang Sri (thần lúa). Ngoài ra, mỗi cộng đồng còn có những vị thần riêng tùy thuộc vào các điều kiện tự nhiên trong vùng.
Trong bản làng của người Bahnar có già làng (bok kra) đứng đầu (do một người đứng đầu hay do một hội đồng già làng đứng đầu). Bok kra là người có uy tín với cộng đồng, được giao trọng trách hướng dẫn dân làng, bản trong các sự kiện quan trọng của cộng đồng.
Theo già làng Bahnar, trước khi gặt lúa, theo thường lệ, mọi nhà sẽ chọn khoảnh lúa tốt nhất, đẹp nhất để dành riêng cho việc cúng Yang Sri. Sau khi gặt lúa, phơi, chất đầy bồ thì số lúa đẹp nhất sẽ được phụ nữ trong gia đình đem rang vừa chín tới rồi bỏ vào cối gỗ, giã thủ công thành cốm. Sau khi được sàng sẩy hết vụn cám, cốm lúa mới này sẽ được người dân bỏ vào những nia tre nhỏ, mang lên nhà Rông để cúng Yang Sri.
Lễ cầu mùa thường tổ chức vào tháng 11 dương lịch hằng năm – thời điểm kết thúc vụ mùa. Để chuẩn bị làm Lễ cầu mùa, già làng chọn ngày rồi thông báo họp làng, thống nhất ngày làm Lễ, địa điểm tổ chức tại nhà rông. Già làng phân công nhiệm vụ cho từng người, phụ nữ cột ghè rượu, khiêng nước, đàn ông sắp xếp các dàn cúng (chơ đang) để chuẩn bị cho lễ mừng lúa mới của bản làng.
 |
| Biểu diễn văn nghệ mừng lúa mới, người Bahnar. |
Lễ vật trong Lễ mừng lúa mới chuẩn bị gồm một con heo khoảng 90 - 100kg, 2 con gà tượng trưng - 1 con gà sống, 1 con gà đã nướng sẵn và thịt heo nướng và 5kg cốm, cơm mới, bột gạo, măng... cùng 3 ghè rượu lớn là ghe cúng của làng.
Đến giờ cúng, già làng nổi một hồi trống giục, đàn ông trong làng vác ghè, mang gà và cốm của gia đình lên xếp vào ngay ngắn, thứ tự trên sàn nhà Rông. Tiến hành Lễ, già làng đọc lời cúng “Ơ yang Sri, yang tốt đẹp, yang trên núi chơ lây, yang sông ba hôm nay lũ làng chúng tôi tổ chức lễ mừng lúa mới đầu tiên… báo cho các yang về đây cùng ăn cùng uống, cùng chung vui với dân làng, về ăn gan gà và lúa mới đầu tiên..phụ hộ cho dân làng được sống khỏe, mùa màng tươi tốt, dân làng không bệnh tật ốm đau; phụ hộ cho dân làng năm sau lại được mùa màng tươi tốt”.
Yok ya bok từ thời tổ tiên xa xưa hãy xuống chứng kiến dân làng làm lễ mừng lúa mới, xem dân làng chuẩn bị heo, gà, ghè rượu, nào gan gà, gan heo và rượu ngon mời ông bà hãy về chứng kiến, phù hộ cho sức khỏe mạnh như con trâu rừng, nhanh như sóc, người khỏe mạnh không có bệnh, nhà nhà bình an. Lúa năm tới, mùa tới nhiều hơn năm nay.
Cúng xong các già làng hú và gọi thanh niên và dân làng nổi trống, đánh chiêng lên người dân cả bản, làng cùng vào hội mừng cơm mới. Đội cồng chiêng vừa hú vừa đánh chiêng, múa xoang 2 -3 vòng, các già làng uống rượu vừa hát dân ca, rồi vào từng nhà thăm và chúc sức khỏe… những người tham gia hành lễ cùng già làng sẽ mời các anh thanh niên ăn cốm, uống rượu cần.
Phần hội sôi động, già làng và khách dự hòa vào mình cùng đội cồng chiêng múa xoang… Các hoạt động văn nghệ dân gian diễn ra sôi nổi, in đậm bản sắc văn hoá của người Bahnar ở vùng đất Tây Nguyên.