Bảo tồn, phát triển di sản văn hóa từ gắn kết nghề truyền thống với văn hóa dân tộc
(ĐCSVN) - Nghề truyền thống đang là những viên ngọc quý trong kho tàng di sản văn hóa của Việt Nam. Qua hàng thế kỷ, các làng nghề đã gắn bó mật thiết với đời sống văn hóa, xã hội và kinh tế của người Việt, trở thành biểu tượng cho sự sáng tạo, tinh thần lao động, và giá trị truyền thống. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa qua các nghề truyền thống càng trở nên cấp thiết, không chỉ để gìn giữ bản sắc dân tộc mà còn tạo động lực cho sự phát triển kinh tế bền vững.
 |
| Giới thiệu sản phẩm của làng nghề truyền thống huyện Quốc Oai, Hà Nội. |
Làng nghề truyền thống: Nơi lưu giữ hồn cốt dân tộc
Với hơn 5.400 làng nghề trên cả nước, Việt Nam được coi là một trong những quốc gia sở hữu hệ thống làng nghề phong phú bậc nhất khu vực. Trong đó, khu vực Bắc Bộ với khoảng 1.500 làng nghề, từ gốm Bát Tràng, dệt lụa Vạn Phúc, đến nghề đúc đồng Đại Bái, là minh chứng sống động cho sự kết tinh giữa lao động và nghệ thuật.
Mỗi làng nghề không chỉ là nơi sản xuất mà còn là những không gian văn hóa, nơi mà các giá trị truyền thống được gìn giữ và trao truyền qua nhiều thế hệ. Hình ảnh những nghệ nhân miệt mài bên khung cửi, bàn xoay gốm hay lò đúc đồng không chỉ phản ánh sự tài hoa mà còn là biểu tượng cho lòng yêu nghề và khát vọng bảo tồn văn hóa.
Trong thời đại công nghiệp hóa, hiện đại hóa, các nghệ nhân không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn những kỹ thuật truyền thống mà còn sáng tạo để tạo ra những sản phẩm mới, phù hợp với nhu cầu thị trường. Lụa tơ sen của làng dệt Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Nội là một ví dụ tiêu biểu. Nghệ nhân Phan Thị Thuận, với sự đam mê và khéo léo, đã phát triển kỹ thuật dệt lụa từ tơ sen – một sản phẩm độc đáo, mang giá trị nghệ thuật và văn hóa cao, góp phần đưa tinh hoa làng nghề vươn ra thế giới.
Sự sáng tạo không chỉ làm phong phú thêm sản phẩm mà còn tạo động lực để các làng nghề thích nghi với những biến động của thị trường, đồng thời khẳng định bản sắc văn hóa trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu.
Du lịch làng nghề: Cánh cửa mở ra thế giới
Du lịch làng nghề không chỉ đơn thuần là hành trình khám phá vẻ đẹp văn hóa mà còn là một cầu nối sống động, đưa bản sắc dân tộc đến gần hơn với thế giới. Từ những con ngõ nhỏ đầy mộc mạc ở làng gốm Bát Tràng, những khung dệt lụa nhẹ nhàng trong làng Vạn Phúc, đến tiếng búa vang vọng nơi làng đúc đồng Đại Bái, mỗi làng nghề là một không gian văn hóa giàu ý nghĩa, ẩn chứa lịch sử lâu đời và tình yêu nghề tha thiết của người dân địa phương.
Các làng nghề truyền thống không chỉ mang đến cho du khách cơ hội chiêm ngưỡng những sản phẩm tinh xảo mà còn mở ra hành trình trải nghiệm đầy thú vị. Tại làng gốm Bát Tràng, bạn có thể tự tay nặn nên một chiếc cốc hay chiếc đĩa bằng đất sét dưới sự hướng dẫn tận tình của các nghệ nhân. Đến với làng lụa Vạn Phúc, những khung cửi cổ kính và đôi tay thoăn thoắt của người thợ dệt sẽ kể bạn nghe câu chuyện về từng sợi tơ mềm mại, bền chắc.
Không chỉ dừng lại ở đó, làng đồ chơi Trung thu Hảo (Hưng Yên) với những chiếc đèn ông sao rực rỡ sắc màu, hay làng mây tre đan Phú Vinh với các sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo, đều mang lại những trải nghiệm gắn liền với ký ức tuổi thơ và niềm tự hào về văn hóa dân tộc.
Du lịch làng nghề không chỉ quảng bá những giá trị văn hóa mà còn mở ra cơ hội kinh tế lớn lao cho các cộng đồng địa phương. Khi du khách tham gia vào hành trình làng nghề, họ không chỉ mang về những món quà lưu niệm mà còn góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân.
Hơn thế nữa, sự phát triển của du lịch làng nghề thúc đẩy việc đầu tư cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng sản phẩm, và xây dựng thương hiệu bền vững cho các làng nghề truyền thống. Những hội chợ triển lãm, sự kiện văn hóa và chương trình xúc tiến thương mại đều góp phần đưa sản phẩm làng nghề vươn xa ra thị trường quốc tế.
Du lịch làng nghề không chỉ là một hành trình khám phá mà còn là cơ hội để mỗi người góp phần giữ gìn và lan tỏa những giá trị di sản quý báu của dân tộc. Qua những sản phẩm tinh hoa từ bàn tay nghệ nhân và những câu chuyện văn hóa đầy cảm hứng, các làng nghề truyền thống Việt Nam đang dần bước ra thế giới, trở thành nhịp cầu kết nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa địa phương và toàn cầu.
 |
|
Triển lãm các sản phẩm OCOP, thủ công mỹ nghệ và làng nghề huyện Quốc Oai năm 2024 , một hoạt động do Sở Công Thương chủ trì, phối hợp thực hiện với mục tiêu tạo môi trường liên kết giữa nghệ nhân, thợ giỏi, đội ngũ thiết kế trẻ với tinh thần khởi nghiệp, phát huy ưu thế văn hóa địa phương, khát vọng phát triển kinh tế của cộng đồng tại làng nghề trên địa bàn các huyện, thị xã của Thành phố Hà Nội. |
Thách thức và giải pháp bảo tồn
Dù mang lại nhiều lợi ích, du lịch làng nghề vẫn đối mặt với những thách thức như sự mai một kỹ thuật truyền thống hay áp lực cạnh tranh từ sản phẩm công nghiệp. Để phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, cộng đồng và du khách. Đào tạo nguồn nhân lực trẻ, áp dụng công nghệ vào quảng bá, và bảo vệ môi trường văn hóa là những giải pháp cần thiết để giữ gìn bản sắc và sức hút của các làng nghề.
Để bảo tồn và phát triển bền vững, cần có những chính sách hỗ trợ thiết thực từ phía chính quyền, như đầu tư cơ sở hạ tầng, tổ chức các chương trình xúc tiến thương mại, hay xây dựng thương hiệu cho sản phẩm làng nghề. Đồng thời, việc đào tạo và truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ là một nhiệm vụ quan trọng, giúp các làng nghề giữ vững sức sống trước những biến động của thời đại.
Việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa từ các làng nghề truyền thống không chỉ là nhiệm vụ của riêng các nghệ nhân mà cần sự chung tay của cả cộng đồng. Khi mỗi sản phẩm làng nghề được trân trọng, mỗi chuyến tham quan làng nghề được tổ chức, đó chính là cách chúng ta góp phần giữ gìn và lan tỏa những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Hơn cả những sản phẩm vật chất, nghề truyền thống là biểu tượng của sự kiên nhẫn, sáng tạo, và lòng tự hào về bản sắc dân tộc. Bằng sự kết nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa văn hóa và kinh tế, các làng nghề Việt Nam không chỉ trường tồn mà còn lan tỏa giá trị vượt thời gian, trở thành những viên ngọc quý trong bức tranh di sản văn hóa thế giới.