Vai trò của cấp ủy Đảng với việc bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc Chứt
(ĐCSVN) – Bí thư Đảng ủy xã Hương Liên Trần Phúc Anh cho biết, trong thời gian tới, Đảng ủy tiếp tục tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đối với việc bảo tồn, phát triển đồng bào Dân tộc Chứt, đồng thời tiếp tục quan tâm việc bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào Dân tộc trên địa bàn.
 |
| Bác Hồ Phượng và Hồ Lĩnh biểu diễn đàn Chư ra bon và sáo pi (các dụng cụ âm nhạc đặc trưng của người Chứt)... |
Huyện Hương Khê nằm ở phía Tây Nam tỉnh Hà tĩnh; diện tích tự nhiên 126.293,8 ha, dân số gần 10 vạn người; có 21 đơn vị hành chính cấp xã, trong đó 04 xã biên giới, với trên 50 km đường biên giới chung với nước bạn Lào; 04 bản dân tộc thiểu số với 274 hộ dân, 956 nhân khẩu, trong đó có bản Dân tộc Chứt tại xã Hương Liên.
Từ những năm 60 của thế kỷ trước, Người Chứt ở Hương Khê sống du canh du cư trên các triền núi. Năm 1967, Bộ đội Biên phòng đưa người Chứt đến Bản Ba Mèo (xã Hương Vĩnh), chiến tranh chống Mỹ ác liệt, năm 1970, người Chứt về sống nơi ngọn khe Đằng Đằng, xã Hương Liên. Đến khi hòa bình lập lại, năm 1976 chính quyền địa phương xã phối hợp với Biên phòng đưa người Chứt về định cư nơi Bản Rào Tre ngày nay. Dân tộc Chứt ở bản Rào Tre, xã Hương Liên, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh) hiện nay có 47 hộ, 156 khẩu, chiếm 6,7% dân số toàn xã.
Nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa người Chứt
Đồng chí Trần Phúc Anh, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Hương Liên, Hương Khê, Hà Tĩnh cho biết, trong những năm qua, thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; Nghị quyết số 24- NQ/TW về công tác dân tộc, Đề án bảo tồn và phát triển dân tộc Chứt giai đoạn 2014 - 2018 của UBND tỉnh Hà Tĩnh và các văn bản lãnh đạo của tỉnh, huyện, xã, đời sống vật chất và tinh thần của người dân tộc Chứt không ngừng được nâng lên. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, sự vào cuộc của hệ thống chính trị, sự tham gia của người dân đã tạo nên một khí thế mới trong đời sống văn hóa của người Chứt.
Đảng ủy đã chỉ đạo UBND, MTTQ và các đoàn thể xã lồng ghép, vận dụng các chính sách hỗ trợ hộ đối với khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hộ nghèo, hộ chính sách của Trung ương, Tỉnh và huyện như chính sách về nhà ở, nhà vệ sinh, nhà tắm, hỗ trợ sinh kế, xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông, trường học, nhà văn hóa. Chỉ đạo Hội đồng nhân dân xã ban hành cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất thông qua hỗ trợ tiền làm đất, phân bón, giống cây...để bà con dân tộc sản xuất; chỉ đạo MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động đồng bào Dân tộc từng bước hình thành nếp sinh hoạt và sản xuất định canh, định cư, bảo tổn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp, bài trừ các hủ tục lạc hậu.
Chỉ đạo triển khai thực hiện tốt Đề án “phát triển đồng bào dân tộc Chứt tại bản Rào Tre” giai đoạn 2014 - 2018 của UBND tỉnh. Kết quả thực hiện Đề án với nhiều chủ trương, chính sách hỗ trợ đã cải thiện một phần cơ sở hạ tầng và đời sống dân sinh; chất lượng cuộc sống được nâng lên; tỷ lệ nghèo đói đã có xu hướng giảm; đa số đồng bào có nước sạch để sinh hoạt; hệ thống lưới điện đã được đầu tư; tình trạng hôn nhân cận huyết thống từng bước được cải thiện; cơ bản học sinh được đến trường theo từng lứa tuổi; tình hình an ninh trật tự được kiểm soát.
Hiện nay tại bản Rào Tre, độ tuổi 6 đến 10 tuổi có 20 em; từ 11 đến 18 tuổi có 25 em. Do làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, phổ cập các chính sách ưu đãi nên 100% học sinh trong độ tuổi đều tham gia học tập mầm non, Trung học, Trung học cơ sở và trường dân tộc nội trú. Để tạo điều kiện cho học sinh Dân tộc, xã đã xây dựng 01 điểm trường Mầm non tại bản, có phòng học, phòng bếp, phòng ăn và ngủ, có đầy đủ đồ dùng trang thiết bị. Trong bản cũng có 01 nhà văn hóa được Bộ Văn hóa thông tin và Du lịch đầu tư xây dựng với tổng kinh phí 6 tỷ đồng, 2 cụm loa truyền thanh; 20/43 hộ có vô tuyến.
Các ngày tết, lễ hội của dân tộc Chứt được duy trì, như: Lễ chọn đất để làm nương rẫy, xuống giống (lễ Klôống); lễ cúng sau khi việc chọc lỗ, trỉa hạt đã hoàn tất Lấp Lỗ (lễ Klốplô); Lễ ăn cơm mới (Chăm - Cha - Bới); tết nguyên đán theo tết cổ truyền của người Kinh.
Cơ bản các hộ dân tộc Chứt được làm nhà sàn theo truyền thống, đến nay đã xây mới được 20 nhà ở, sửa chữa 17 nhà trị giá 2,1 tỉ đồng. Tổng có 37/47 nhà ở đảm bảo.
Phong tục hôn nhân của người Chứt đã được cải thiện rõ rệt. Người Chứt có tập tục hôn nhân khá sớm (trai 16 - 17 tuổi, gái 15 - 16 tuổi); vẫn còn hiện tượng hôn nhân cận huyết thống. Đảng ủy đã chỉ đạo các đoàn thể, Ban văn hóa xã phối hợp với Bộ đội Biên phòng tuyên truyền vận động để người dân tộc thay đổi cách nghĩ, phối hợp với các đơn vị truyền hình thực hiện các phóng sự để nâng cao nhận thức cho người dân tộc. Trong quá trình thực hiện đề án bảo tồn và phát triển dân tộc Chứt giai đoạn 2014-2018, có chính sách hỗ trợ các cặp đôi kết hôn giữa người Chứt với dân tộc khác. Đề án đã hỗ trợ 4 công dân kết hôn với đồng bào người kinh và người dân tộc khác, mỗi cặp vợ đồng được hỗ trợ 30 triệu đồng.
Làn điệu ca hát truyền thống được bảo tồn và giữ gìn. Các điệu dân vũ được biên đạo mới cho ngày tết Chăm Cha Bới; dân nhạc của người Chứt là hát tùy hứng, theo điệu cà – tưm, cà – lềnh; nhạc cụ truyền thống Đàn Trơ - bon; kèn môi, sáo pi, tù và, ống pìa; hiện nay Đảng ủy xã đang tập trung lãnh đạo để khôi phục, duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống này. Chỉ đạo hình thành các câu lạc bộ tại khu vực dân cư, từng bước đưa các nội dung vào sinh hoạt ngoại khóa cho các em học sinh dân tộc tại trường mầm non, tiểu học.
Còn nhiều khó khăn trong thực tiễn
Theo đồng chí Trần Phúc Anh, trong quá trình thực hiện các chính sách cho đồng bào dân tộc Chứt còn gặp nhiều khó khăn. Cụ thể như kinh phí để xây dựng một ngôi nhà theo chuẩn của đồng bào dân tộc Chứt không có nguồn kinh phí riêng, công tác xã hội hóa ở xã vùng sâu gặp nhiều khó khăn. Vừa qua, để xây mới 9 nhà ở cho đồng bào dân tộc, xã thực hiện theo Hướng dẫn 121/HD-UBND của UBND tỉnh Hà Tĩnh hỗ trợ mỗi nhà 70 triệu đồng, huyện hỗ trợ thêm mỗi nhà 50 triệu đồng. Tổng kinh phí là 120 triệu đồng/nhà thì không đủ để xây dựng nhà sàn, đảm bảo kiến trúc truyền thống cho đồng bào dân tộc.
 |
| Nghi thức cúng bìa rừng của người Chứt, , bắt đầu cho Tết Chăm Cha Bới của người dân tộc Chứt. |
Đồng chí Phúc Anh cho biết thêm, một khó khăn khác khi triển khai chính sách là nguy cơ về hôn nhân cận huyết thống vẫn rất cao do người người Dân tộc Chứt và người Kinh ngại lấy nhau, phần vì thói quen sinh hoạt, phần vì văn hóa. “Chính sách hỗ trợ đám cưới 30 triệu đồng chỉ duy trì từ năm 2015 đến năm 2018. Từ năm 2018 đến nay, có 6 cặp kết hôn nhưng không có thêm cặp vợ chồng nào người Chứt kết hôn với người Kinh nữa” – Bí thư Đảng ủy xã Hương Liên cho biết.
Về việc duy trì truyền thống văn hóa cũng còn nhiều khó khăn, các làn điệu ca hát truyền thống của người Chứt đang dần mai một do giới trẻ hiện nay ít quan tâm, chỉ thích các điệu nhạc hiện đại có ảnh hưởng từ phương Tây. Còn rất ít người biết chơi các nhạc cụ truyền thống như đàn Đà Trơ-bon; kèn môi, sáo pi, tù và, ống pìa. Trong khi kinh phí để duy trì các lễ hội của người dân tộc Chứt rất lớn so với khả năng của xã. Trong công tác cán bộ, xã cũng chưa có cán bộ phụ trách công tác dân tộc, cắm bản, kinh nghiệm tuyên truyền, bảo tồn bản sắc văn hóa trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số của cán bộ còn gặp khó khăn.
Nhận định những khó khăn, tồn tại nêu trên, Bí thư Đảng ủy xã Hương Liên cho biết, trong thời gian tới, Đảng ủy tiếp tục tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đối với việc bảo tồn, phát triển đồng bào Dân tộc Chứt, đồng thời tiếp tục quan tâm việc bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào Dân tộc trên địa bàn. Chỉ đạo HĐND nhân dân xã nghiên cứu, ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc Chứt; thực hiện tốt chức năng giám sát trong quá trình thực hiện các chính sách hỗ trợ tại vùng đồng bào dân tộc chứt trên địa bàn xã.
Chỉ đạo Ủy ban Nhân dân xã triển khai thực hiện có hiệu quả các chính sách hỗ trợ phát triển đồng bào dân tộc Chứt tại bản Rào Tre, nhất là những chính sách liên quan đến bảo tồn, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc Chứt.
Chỉ đạo MTTQ và các tổ chức chính trị - xã hội phối hợp tốt với Bộ đội Biên phòng tuyên truyền vận động để thay đổi cách nghĩ, nâng cao nhận thức cho người dân tộc, từ đó hình thành nếp sinh hoạt và sản xuất định canh, định cư, bảo tổn và phát huy các giá trị truyền thống tốt đẹp, bài trừ các hủ tục lạc hậu.
Bí thư Đảng ủy xã Hương Liên mong muốn, trong thời gian tới, tiếp tục nhận được sự giúp đỡ, hỗ trợ từ các cấp để có nguồn kinh phí riêng cho công tác làm nhà ở tại bản dân tộc, theo hướng sửa chữa, làm mới theo kiến trúc nhà sàn, tạo nét riêng biệt cho Bản Rào Tre; cấp kinh phí thường xuyên hàng năm để xã có điều kiện tổ chức các ngày Lễ, Hội và duy trì các câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ của người Chứt.
Xã cũng kiến nghị tỉnh có hỗ trợ để xây dựng đề án chống hôn nhân cận huyết thống, kết hôn sớm và hỗ trợ truyền thông nâng cao nhận thức về các vấn đề trên. Tiếp tục có các chính sách hỗ trợ người dân tộc Chứt kết hôn với người Kinh hoặc kết hôn với người dân tộc ở các bản khác.
Xã Hương Liên kiến nghị Chính phủ quan tâm mở con đường từ Bản Rào Tre, xã Hương Liên, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh sang xã Hương Hóa, huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình để tạo điều kiện cho dân tộc Chứt ở 2 địa phương, giao lưu kết nối tình cảm, giảm nguy cơ hôn nhân cận huyết thống và phát triển kinh tế. Đồng thời, đề nghị tỉnh, huyện có cơ chế bố trí một cán bộ chuyên trách cắm bản, được đào tạo tiếng dân tộc và được hưởng các chế độ tương ứng theo quy định để có thể làm tốt công tác tuyên truyền, vận động bà con./.