“Tạo cầu” cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp
(ĐCSVN) - Thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đang trải qua nhiều biến động, sau những vụ sai phạm ở một số doanh nghiệp (DN) lớn, đã tác động tới tâm lý nhà đầu tư (NĐT), khiến niềm tin sụt giảm mạnh, đặc biệt trên thị trường TPDN riêng lẻ. Nhiều DN cũng dần đuối sức, do phải xoay xở tiền trả nợ trái chủ trong bối cảnh nền kinh tế ảm đạm, khiến giá trị phát hành mới… “lao dốc không phanh”.
 |
| Ảnh minh hoạ: TL |
Thực tế, từ cuối năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, thị trường TPDN rơi vào tình trạng “trầm lắng”, hầu như không có DN nào phát hành TPDN thành công. Tuy nhiên, từ khi Nghị định 08/2023/NĐ-CP ngày 5/3/2023 (NĐ 08) về sửa đổi, bổ sung một số quy định của các nghị định về TPDN riêng lẻ được ban hành, theo báo cáo của Bộ Tài chính, tính đến cuối tháng 5/2023 có 15 DN phát hành được khối lượng 26.400 tỷ đồng TPDN ra thị trường.
Chia sẻ đánh giá của mình về vấn đề này, ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và Tổ chức tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, thời gian qua, do khó khăn từ thị trường trong nước cũng như bối cảnh quốc tế, các DN phát hành trái phiếu trước đây gặp khó khăn trong thực hiện nghĩa vụ thanh toán trái phiếu đến hạn. Đặc biệt, nhiều vụ việc thời gian vừa qua được xử lý nghiêm minh gây tâm lý bất ổn trên thị trường, nhất là từ tháng 10/2022, sau vụ việc của Ngân hàng SCB, khiến các DN khó phát hành trái phiếu mới để tiếp tục sản xuất kinh doanh cũng như thanh toán trái phiếu đến hạn.
Ở góc nhìn rộng hơn, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho rằng, khó khăn không chỉ xuất phát từ nội tại của một hoặc một vài DN mà trên thực tế còn xuất phát từ những khó khăn chung của cả nền kinh tế. Do đó, để khắc phục được những khó khăn này phải có giải pháp đồng bộ ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, DN trở lại sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh này, trước mắt, Bộ Tài chính trình Chính phủ ban hành NĐ 08 để sửa đổi, bổ sung một số quy định của các nghị định về TPDN riêng lẻ, nhằm giải quyết những khó khăn tạm thời và kỳ vọng khôi phục niềm tin của thị trường TPDN.
Thực tế minh chứng, từ khi NĐ 08 được ban hành, nhiều DN đã phát hành trái phiếu mới. Đồng thời, các DN có căn cứ pháp lý để tái cơ cấu, gia hạn trái phiếu hoặc thanh toán trái phiếu bằng tài sản khác trong vòng 2 năm kể từ khi NĐ 08 có hiệu lực.
Theo dữ liệu cập nhật mới nhất được Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam tổng hợp từ Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, tính đến ngày 2/6/2023, tổng giá trị phát hành TPDN được ghi nhận là 34.300 tỷ đồng, với 7 đợt phát hành công chúng trị giá 5.520 tỷ đồng, chiếm 16% tổng giá trị phát hành và 19 đợt phát hành riêng lẻ trị giá 28.740 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 84%... Như vậy, theo tính toán, lượng trái phiếu phát hành gia tăng trở lại chủ yếu sau khi NĐ 08 có hiệu lực. Tính riêng tháng 5 vừa qua, có 4 đợt phát hành TPDN được ghi nhận với tổng giá trị 2.600 tỷ đồng, đều của Công ty TNHH khai thác chế biến khoáng sản Núi Pháo, lãi suất phát hành 9%/năm. Tính đến cuối tháng 5 cũng ghi nhận 16 DN chậm thanh toán lãi, gốc trái phiếu, thanh toán mua lại trước hạn và 19 DN công bố đã đạt được thỏa thuận thay đổi điều kiện, điều khoản trái phiếu trong tháng 5/2023.
Cũng trong tháng 5/2023, các DN thực hiện mua lại 22.800 tỷ đồng, tăng 73% so với cùng kỳ năm 2022. Theo tính toán của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, trong 7 tháng cuối năm 2023, ước tính sẽ có khoảng 195.200 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn. Bên cạnh đó, theo Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, nhiều DN cũng rục rịch kế hoạch phát hành sắp tới như: VietinBank thông qua phương án phát hành trái phiếu ra công chúng với tổng giá trị 9.000 tỷ đồng; Công ty CP Thuận Đức thông qua nghị quyết chào bán trái phiếu ra công chúng với giá trị tối đa 300 tỷ đồng kỳ hạn 3 năm, nhằm cơ cấu lại các khoản nợ, thanh toán lãi, gốc và các nghĩa vụ tài chính đến hạn, với lãi suất 11,2%/năm cho 4 kỳ đầu và thả nổi ở những kỳ sau.
Theo báo cáo của Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam, nhờ có quy định mới, các DN đàm phán với NĐT thành công trong gia hạn, chuyển đổi thành tài sản, trong đó có một số DN phát hành TPDN lớn như: Công ty CP Hoàng Anh Gia Lai, Công ty CP Hưng Thịnh Land…
Để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN, tạo điều kiện cho DN tiếp tục tiếp cận thị trường và tăng cường khả năng trả nợ, ngoài việc ban hành NĐ 08 nêu trên, ông Nguyễn Hoàng Dương cho biết, Chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan triển khai nhiều giải pháp nhằm ổn định thanh khoản thị trường và giải quyết khó khăn về vốn cho nền kinh tế, nổi bật là các chính sách tài khoá và tiền tệ được Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước phối hợp chặt chẽ.
Nối tiếp các giải pháp tức thời “cứu nguy” thị trường TPDN, trong tháng 7/2023, thanh khoản thị trường được kỳ vọng “tan băng” khi khai trương sàn giao dịch TPDN riêng lẻ, với cơ chế thanh toán tức thời T+0. Về dài hạn, theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế, chính sách tài khóa và tiền tệ đang “vững tay chèo” đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo, giải quyết khó khăn cho DN nói chung, trong đó có DN phát hành TPDN...
Về vấn đề này, theo thông tin từ đại diện Bộ Tài chính, Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) đang phối hợp với HNX xây dựng hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ của HNX và hệ thống đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch trái phiếu riêng lẻ của VSD với cơ chế kết nối và đồng bộ thông tin, tài khoản NĐT đăng ký giao dịch để tăng cường quản lý, đảm bảo NĐT trong giao dịch TPDN riêng lẻ đúng đối tượng theo quy định của pháp luật. Theo đó, hệ thống của hai bên hiện cơ bản hoàn thành và đang tiến hành kiểm thử với thành viên thị trường, đảm bảo sẵn sàng đi vào hoạt động theo yêu cầu của cơ quan quản lý.
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, việc triển khai hoạt động đăng ký, lưu ký thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ tập trung tại VSD sẽ giúp chuẩn hóa thị trường TPDN riêng lẻ. Đồng thời, góp phần đa dạng hóa sản phẩm của thị trường chứng khoán, nâng cao hiệu quả hoạt động, phát triển và ổn định của thị trường chứng khoán nói chung và thị trường TPDN riêng lẻ nói riêng, tạo kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế.
Về khung pháp lý, Bộ Tài chính cũng đã ban hành Thông tư số 30/2023/TT-BTC ngày 17/5/2023, hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch TPDN chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước. Với đặc thù TPDN riêng lẻ được giao dịch theo phương thức thỏa thuận với quy mô giao dịch thường khá lớn, do đó, để góp phần gia tăng tính thanh khoản cho thị trường cũng như đảm bảo tốt hơn lợi ích cho NĐT, việc thanh toán giao dịch sẽ được VSD thực hiện theo cơ chế thanh toán tức thời theo từng giao dịch, với chu kỳ thanh toán T+0.
VSD thì cũng đang rà soát, hoàn thiện dự thảo Quy chế hướng dẫn hoạt động đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ để trình Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xem xét chấp thuận. Dự thảo quy chế tập trung vào việc hướng dẫn một số nội dung nghiệp vụ chi tiết liên quan đến hoạt động đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ và công tác giám sát, xử lý vi phạm. Theo dự thảo, trên cơ sở yêu cầu của NĐT, thành viên lưu ký đăng ký thông tin tài khoản NĐT đăng ký tham gia giao dịch TPDN riêng lẻ lên hệ thống của VSD.
Theo đại diện VSD, Dự thảo quy chế đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ sẽ sớm được ban hành trong thời gian tới. Bên cạnh đó, các công tác chuẩn bị của VSD cơ bản hoàn thành, đảm bảo hệ thống đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ sẵn sàng đi vào hoạt động.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nhận định, việc khai trương sàn giao dịch TPDN riêng lẻ với cơ chế giao dịch tức thì T+0 sẽ giúp tăng thanh khoản trái phiếu trên thị trường và tạo dựng lại niềm tin đối với thị trường TPDN.
Với những giải pháp triển khai đồng bộ, cùng sự nỗ lực từ phía DN và kỳ vọng tình hình kinh tế vĩ mô tốt hơn, tin rằng trong thời gian tới đây, các DN sẽ tiếp cận nguồn vốn để khôi phục lại hoạt động sản xuất kinh doanh, dần dần tái cơ cấu các khoản nợ và thực hiện các nghĩa vụ đối với NDDT. Và cũng nhờ đó, trong lĩnh vực tín dụng, khối ngân hàng có thể khoanh nợ để DN có thể tiếp tục vay vốn, giảm lãi suất cho vay để DN tiếp cận nguồn vốn. Hay Ngân hàng Nhà nước ban hành thông tư cho phép tổ chức tín dụng mua lại ngay TPDN đã bán mà không phải chờ tới 12 tháng nhằm “tạo cầu” cho thị trường TPDN.