Tác hại của rác thải sinh hoạt đối với môi trường và con người
(ĐCSVN)- Cùng với sự phát triển kinh tế, gia tăng dân số cộng với sự lãng phí tài nguyên trong thói quen sinh hoạt của con người, rác thải có số lượng ngày một tăng, thành phần ngày càng phức tạp và tiềm ẩn ngày càng nhiều nguy cơ độc hại với môi trường và sức khoẻ con người.
Tác hại của rác thải sinh hoạt đến môi trường
 |
| Thực trạng rác thải sinh hoạt ở TP. Hà Nội |
Hiện nay, mỗi ngày cả nước phát sinh khoảng 60.000 tấn chất thải sinh hoạt (thường gọi là rác thải), trong đó chất thải đô thị chiếm khoảng 60%. Theo dự báo, đến năm 2025 tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt tăng thêm 10 - 16%. Có thể thấy rằng, lượng rác thải sinh hoạt chưa được xử lý là khá nhiều, là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường ở nhiều khu vực, chúng tác động đến cả môi trường đất, nước và không khí, cũng là nguyên nhân gây ra nhiều dịch bệnh cho con người.
Ảnh hưởng đến môi trường đất: Các loại rác thải khó phân hủy và chứa nhiều chất độc khi bị lẫn vào trong đất sẽ tiêu diệt các vi sinh vật có lợi cho đất, từ đó làm giảm tính đa dạng sinh học của đất, cản trở đến quá trình tổng hợp chất dinh dưỡng, đất trở nên chua và kém phì nhiêu, đồng thời cũng làm phát sinh nhiều sâu bọ phá hoại cây trồng. Đặc biệt hiện nay việc sử dụng tràn lan các loại túi nilông trong sinh hoạt và đời sống, khi xâm nhập vào đất cần tới 50 - 60 năm mới phân huỷ hết và do đó chúng tạo thành các "bức tường ngăn cách" trong đất hạn chế mạnh đến quá trình phân huỷ, tổng hợp các chất dinh dưỡng, làm cho đất giảm độ phì nhiêu, đất bị chua và năng suất cây trồng giảm sút .
 |
| Ảnh hưởng của rác thải sinh hoạt đến môi trường đất. |
Với Việt Nam, là một quốc gia lấy nông nghiệp làm nguồn phát triển kinh tế chính, đất đai đóng vai trò quan trọng bậc nhất đối với người nông dân. Việc rác thải sinh hoạt thải ra và làm giảm chất lượng dinh dưỡng của đất đã tác động không nhỏ đến hoạt động canh tác, làm chất lượng mùa vụ bị mất ổn định, chưa kể sâu bệnh hại phát triển còn làm giảm sản lượng mùa vụ nghiêm trọng.
Ảnh hưởng đến môi trường nước: Theo thói quen nhiều người thường đổ rác tại bờ sông, hồ, ao, cống rãnh. Lượng rác thải này gây tác động tiêu cực mạnh mẽ đến môi trường nước, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của các loại sinh vật sống trong nước, làm giảm đa dạng sinh học. Rác thải sinh hoạt khi bị trôi xuống sông, biển sẽ tác động đến đời sống của động vật biển (điển hình là tôm, cua, cá,…), chúng gây ra ô nhiễm nguồn nước và làm tôm cá chết hàng loạt. Hậu quả là số lượng tôm cá giảm, ngoài làm giảm đa dạng sinh học biển còn tác động tiêu cực đến những người dân sống nhờ nghề đánh bắt thủy hải sản.
 |
| Lượng rác thải sinh hoạt lớn đang gây ô nhiễm môi trường nước ngày càng nghiêm trọng. |
Không chỉ tác động tiêu cực đến nguồn nước mặt và các loài sinh vật biển, rác thải sinh hoạt còn tác động mạnh mẽ đến nguồn nước ngầm. Nguyên nhân của việc này là do việc vứt rác bừa bãi làm rác qua quá trình phân hủy sẽ thấm vào trong đất và tiến đến là thấm vào trong các mạch nước ngầm. Với lượng chất độc lớn từ rác, chúng làm ô nhiễm nguồn nước ngầm nghiêm trọng, gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nước sử dụng, đồng thời còn gây ra nhiều bệnh nguy hiểm. Có thể thấy rằng nguồn nước bị ô nhiễm tác động đến mọi mặt và mọi ngành nghề của đời sống, từ hoạt động sinh hoạt, sản xuất, nông nghiệp và thậm chí là nuôi trồng thủy sản, ảnh hưởng xấu đến kinh tế và đời sống tại địa phương.
Ảnh hưởng đến môi trường không khí: Nguồn rác thải từ các hộ gia đình thường là các loại thực phẩm chiếm tỷ lệ cao trong toàn bộ khối lượng rác thải ra. Khí hậu nhiệt đới nóng ẩm và mưa nhiều ở nước ta là điều kiện thuận lợi cho các thành phần hữu cơ phân huỷ, thúc đẩy nhanh quá trình lên men, thối rữa và tạo nên mùi khó chịu cho con người. Các chất thải khí phát ra từ các quá trình này thường là H2S, NH3, CH4, SO2, CO2.
 |
| Tình trạng đốt rác thải sẽ gây ô nhiễm môi trường không khí nặng nề. |
Rác thải sinh hoạt tác động tiêu cực lên môi trường đất, nước và không khí làm suy thoái môi trường và giảm dần tính đa dạng sinh học ở mỗi loại môi trường. Điều này đã gây nên sự mất cân bằng sinh thái tổng thể của môi trường, là nguyên nhân dẫn đến mất cân bằng sinh thái trong chuỗi thức ăn tự nhiên, làm giảm khả năng chống chọi với dịch bệnh và từ đó dần làm giảm sức bền của hệ sinh thái.
Ngoài những tác động tiêu cực kể trên, rác thải sinh hoạt được thải ra bừa bãi còn gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến chất lượng đời sống con người tại khu vực và khách du lịch. Chưa kể vứt rác sinh hoạt bừa bãi còn gây lãng phí vì trong rác thải sinh hoạt có nhiều loại rác thải như rác thải hữu cơ có thể tái sử dụng (qua quá trình ủ phân).
Tác hại của rác thải sinh hoạt đến con người
Rác thải sinh hoạt gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe con người. Trong thành phần rác thải sinh hoạt, thông thường hàm lượng hữu cơ chiếm tỉ lệ lớn. Loại rác này rất dễ bị phân huỷ, lên men, bốc mùi hôi thối. Rác thải không được thu gom, tồn đọng trong không khí, lâu ngày sẽ ảnh hưởng đến sức khoẻ con người sống xung quanh. Chẳng hạn, những người tiếp xúc thường xuyên với rác như những người làm công việc thu nhặt các phế liệu từ bãi rác dễ mắc các bệnh như viêm phổi, sốt rét, các bệnh về mắt, tai, mũi họng, ngoài da, phụ khoa. Hàng năm, theo tổ chức Y tế thế giới, trên thế giới có 5 triệu người chết và có gần 40 triệu trẻ em mắc các bệnh có liên quan tới rác thải. Nhiều tài liệu trong nước và quốc tế cho thấy, những xác động vật bị thối rữa trong hơi thối có chất amin và các chất dẫn xuất Hydro sunfua (H2S) hình thành từ sự phân huỷ rác thải kích thích sự hô hấp của con người, kích thích nhịp tim đập nhanh gây ảnh hưởng xấu đối với những người mắc bệnh tim mạch.
Các bãi rác công cộng là những nguồn mang dịch bệnh. Các kết quả nghiên cứu cho thấy rằng: trong các bãi rác, vi khuẩn thương hàn có thể tồn tại trong 15 ngày, vi khuẩn lỵ là 40 ngày, trứng giun đũa là 300 ngày. Các loại vi trùng gây bệnh thực sự phát huy tác dụng khi có các vật chủ trung gian gây bệnh tồn tại trong các bãi rác như những ổ chứa chuột, ruồi, muỗi... và nhiều loại ký sinh trùng gây bệnh cho người và gia súc, một số bệnh điển hình do các trung gian truyền bệnh như: Chuột truyền bệnh dịch hạch, bệnh sốt vàng da do xoắn trùng, ruồi, gián truyền bệnh đường tiêu hoá; muỗi truyền bệnh sốt rét, sốt xuất huyết...
 |
| Sốt xuất huyết một trong những căn bệnh đang gây hại cho sức khỏe con người. |
Tác hại của rác thải sinh hoạt đối với con người và môi trường là rất dễ nhận thấy. Mặc dù việc loại bỏ hoàn toàn rác thải sinh hoạt là điều không thể, tuy nhiên mỗi người dân có thể góp phần làm giảm tác hại của rác thải sinh hoạt đối với môi trường và chính cuộc sống của chúng ta bằng cách nâng cao ý thức hơn thông qua những việc làm nhỏ như không vứt rác bừa bãi, hãy tận dụng rác nếu còn có thể (ví dụ như túi nilon, rác hữu cơ…) để góp phần hạn chế thải rác ra môi trường và bảo vệ cuộc sống của chính mình ngày một tốt hơn.
Để bảo vệ sức khỏe của bản thân, cộng đồng cũng như làm cho môi trường sống không bị ô nhiễm bởi rác thải, mỗi người dân hãy nêu cao ý thức bảo vệ môi trường từ những hành động nhỏ hằng ngày.