Nỗ lực giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam
(ĐCSVN) – Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” đã và đang được cộng đồng ghi nhận là tạo được hiệu ứng lan tỏa, không chỉ thông qua việc hỗ trợ xây dựng các văn bản hướng dẫn, thực hiện các chính sách ưu tiên mà còn góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi đối với chất thải nhựa.
Ngày 16/12, Tổng cục Biển và Hải đảo phối hợp cùng Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) tổ chức Hội thảo thường niên Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam”.
Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” được Bộ Tài nguyên và Môi trường giao Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam phối hợp với Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) thực hiện từ năm 2020 đến 2023. Dự án được chính thức phê duyệt và triển khai ở cấp trung ương và 10 tỉnh/thành phố, quận (huyện)/thị xã, bao gồm: Hà Tĩnh, Quảng Bình (Đồng Hới), Thừa Thiên Huế (A Lưới), Đà Nẵng, Quảng Nam (Cù Lao Chàm), Phú Yên (Tuy Hòa), Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo), Long An (Tân An), Kiên Giang (Rạch Giá và Phú Quốc).
Dự án được thực hiện với kỳ vọng sẽ góp phần giảm ô nhiễm rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam thông qua việc hỗ trợ xây dựng các văn bản hướng dẫn để thực hiện các chính sách ưu tiên liên quan đến chất thải nhựa, các hoạt động truyền thông, tăng cường năng lực, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi đối với chất thải nhựa, nhằm hỗ trợ thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030 tại Việt Nam.
 |
| Ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. |
Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam cho biết: Năm 2023, Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam” đã được triển khai sâu rộng và toàn diện, các hoạt động dự án của các hợp phần đã thu về được nhiều kết quả tích cực trong việc góp phần hỗ trợ quá trình triển khai thực hiện luật Bảo vệ Môi trường 2020, các nghị định và thông tư dưới luật liên quan đến quản lý chất thải rắn và chất thải nhựa; có thêm nhiều địa phương cam kết trờ thành Đô thị Giảm nhựa. Điều đáng chú ý, tại các địa phương, thông qua các hoạt động của Dự án, nhiều trường học đã xây dựng và triển khai chương trình giáo dục về giảm rác thải nhựa, hàng ngàn tấn và mét khối được thu gom nhằm ngăn chặn sự thất thoát ra môi trường biển, làm sạch các khu bảo tồn biển quan trọng Phú Quốc, Côn Đảo, Cù Lao Chàm.
Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam khẳng định: Qua các hoạt động được triển khai và giám sát tại địa phương, có thể thấy, các địa phương trong năm qua đã tham gia, hợp tác và phối hợp tích cực với các cán bộ của dự án, trao đổi và đề xuất các chương trình địa phương mong muốn triển khai và tham gia tích cực đem lại nhiều kết quả rất khả quan. Các hoạt động của Dự án đã đóng góp hiệu quả, thiết thực cho việc triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương và Đề án Việt Nam chủ động chuẩn bị và tham gia xây dụng Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa đại dương.
Về công tác truyền thông của Dự án, tính đến nay, các hoạt động truyền thông được triển khai đã góp phần tạo ảnh hưởng tất cả các cấp độ, tạo ra tác động 2 chiều thúc đẩy việc thay đổi hành vi trong xã hội. Từ việc tuyên truyền chính sách và các kế hoạch hành động cấp quốc gia đã tạo ra động lực thay đổi tới các tổ chức cộng đồng, các doanh nghiệp, hộ gia đình và các cá nhân; Tại những điểm có các phong trào bảo vệ môi trường, có các chương trình và hoạt động truyền thông nhận thức, thái độ và hành vi của các nhóm đối tượng truyền thông mục tiêu đều trở nên tích cực hơn. Nhiều chương trình, phong trào, chiến dịch, sự kiện truyền thông đã được tổ chức với quy mô và hình thức đa dạng, tiếp cận nhiều nhóm công chúng mục tiêu với các thông điệp tiếp cận ở nhiều khía cạnh khác nhau. Tất cả các hoạt động đã tạo hiệu ứng tích cực, thu hút sự chú ý đối với phong trào chống rác thải nhựa tổng thể trên toàn quốc. Các hoạt động truyền thông được thực hiện song song với việc triển khai các mô hình và biện pháp can thiệp cụ thể tại từng địa phương đã tạo từ đó hình thành sự cộng hưởng giữa các hoạt động với hiệu quả cao hơn.
 |
| Toàn cảnh Hội thảo. |
Dự án cũng đã thực hiện hỗ trợ xây dựng các văn bản hướng dẫn kỹ thuật và kế hoạch hoạt động nhằm hỗ trợ thực hiện chính sách quản lý chất thải rắn, bao gồm cả trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (Extended Producer Responsibility - EPR). Theo đó, việc hỗ trợ xây dựng các văn bản hướng dẫn kỹ thuật và kế hoạch hoạt động nhằm hỗ trợ thực hiện chính sách quản lý chất thải rắn đã thu được những kết quả đột phá và kịp thời từ các hoạt động nghiên cứu/đánh giá, tham vấn và khuyến nghị,… qua đó góp phần hoàn thiện khuôn khổ chính sách và thể chế nhằm tăng cường quản lý hiệu quả chất thải rắn và đưa hệ thống EPR quy định triển khai ở cấp quản lý quốc gia và địa phương. Góp phần triển khai những hoạt động mang tính hỗ trợ, đảm bảo cam kết của Việt Nam trong việc tham gia một Hiệp ước toàn cầu ràng buộc về mặt pháp lý về ô nhiễm nhựa, bao gồm quản lý rác thải nhựa đại dương.
Ngoài ra, để có thể đạt được các mục tiêu, chỉ số của Dự án cũng như tạo ra sự thay đổi toàn diện cả về nhận thức, lẫn hành vi của các bên liên quan trong việc giảm thiểu rác thải nhựa tại Việt Nam, Dự án cùng các đối tác ở các cấp khác nhau đã và đang triển khai các gói hoạt động cụ thể nhằm tăng cường công tác quản lý, thu gom, phân loại - xử lý rác, tăng tỷ lệ thu hồi rác tái chế; tích cực tuyên truyền, giáo dục; thúc đẩy việc xử lý và xoá các điểm nóng về rác thải nhựa… đồng thời gắn kết các bên liên quan trong xã hội để cùng nỗ lực giảm thiểu rác thải nhựa. Rất nhiều các mô hình hay, thực hành tốt, đem lại các kết quả tích cực đã được ghi nhận và nhân rộng tại các địa bàn tham gia chương trình Đô thị Giảm nhựa.
Dự án đã phối hợp với các địa phương tiến hành thực hiện nghiên cứu đầu vào để đánh giá về hiện trạng quản lý và phát sinh rác thải của các địa bàn. Từ đó, xác định những nguồn phát thải chính, những điểm nóng ô nhiễm và các nguyên nhân gây thất thoát rác nhựa. Với kết quả này, đặc biệt là sơ đồ dòng thải của các địa phương, Dự án hỗ trợ xây dựng, tham vấn và từ đó thúc đẩy các địa phương ban hành thành công kế hoạch hoạt động Quản lý RTN của địa phương dựa trên Kế hoạch Quốc gia về Quản lý RTN đại dương đến năm 2030 được ban hành theo Quyết định 1746/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính Phủ ngày 4/12/2019.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã phản ánh các hoạt động của Dự án trong thời gian qua, đồng thời bày tỏ những khó khăn, thách thức trong việc thực hiện Dự án: từ hệ thống các chính sách, các cơ chế thực hiện Dự án sử dụng vốn tài trợ nước ngoài hiện nay, cơ chế phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các dự án, chương trình khác về nhựa… Mặt khác, ý thức của người dân đã được cải thiện nhưng chưa toàn diện và chưa đủ các chương trình tuyên truyền, vận động từ chính quyền địa phương; nhiều hoạt động của Dự án sẽ khó duy trì hiệu quả nếu không có sự quan tâm của đơn vị thụ hưởng trong việc bảo vệ và phát huy thành quả, đặc biệt là sau giai đoạn đóng Dự án.
Từ những khó khăn thách thức này, các đại biểu bày tỏ mong muốn các cán bộ Dự án cần nỗ lực hơn nữa trong thời gian còn lại của Dự án; các cơ quan ban ngành, các địa phương phối hợp tạo các điều kiện thuận lợi để việc triển khai dự án, giám sát kiểm tra, nghiệm thu các kết quả dự án được nhanh chóng, hiệu quả, đạt được các mục tiêu thiết kế ban đầu của Dự án cũng như các đề xuất điều chỉnh theo tình hình thực tế./.