Nghề làm tăm ở Ứng Hòa (Hà Nội): Cần có sự quy hoạch đồng bộ để phát triển bền vững
(ĐCSVN) - Nghề làm tăm ở Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa, Hà Nội) có truyền thống khá lâu đời, đem lại công ăn việc làm cho hàng nghìn hộ dân trong vùng. Những năm gần đây, nhờ đầu tư sản xuất bằng phương tiện máy móc hiện đại, nhiều hộ dân nơi đây đã trở nên giàu có từ nghề làm tăm.
Nghề làm tăm tạo việc làm cho hàng nghìn lao động. (Ảnh Chu Lương)
Nghề làm tăm tạo nhiều công ăn việc làm
Từ đầu làng đến cuối xã, những đống nguyên liệu bằng tre, nứa chất cao, trải dài theo những con đường liên thôn khiến cho người ta không khó để nhận ra một nghề đang rất phát triển tại xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa (Hà Nội) – đó là nghề làm tăm.
Anh Nguyễn Văn Quyến, 45 tuổi, một chủ cơ sở ở đây cho biết, từ thời ông bà, bố mẹ anh đã làm tăm, nhưng trước kia chủ yếu làm thủ công, quy mô nhỏ và cũng không ai nghĩ sống được và giàu lên từ nghề này. Tuy nhiên, 7-8 năm trở lại đây, khi thị trường tiêu thụ được mở rộng, sản phẩm được xuất khẩu thì hàng loạt hộ dân bỏ tiền đầu tư mua máy chẻ tự động, rồi thu mua vàu (tre đã được chẻ) sơ chế về làm tăm hương, tăm xỉa răng... Những người không có điều kiện đầu tư máy móc sản xuất thì đi làm thuê, không lo hết việc. Trung bình ở đây, trả công khoảng 150 - 170 nghìn đồng mỗi ngày. Có lẽ chưa bao giờ nghề làm tăm ở Quảng Phú Cầu lại phát triển như bây giờ, khi gần như nhà nào cũng đua nhau làm. Chính lợi nhuận mang lại đã thôi thúc người dân phát triển và mở rộng quy mô như hiện nay.
Anh Quyến cũng cho hay, ban đầu gia đình chỉ làm nhỏ lẻ, máy móc chỉ vài cái mấy chục triệu. Nhưng chỉ sau 5 năm đầu ra ổn định, gia đình anh đã quyết định đầu tư cả xưởng sản xuất, máy móc với chi phí lên đến cả chục tỷ đồng, cùng với đó là thuê hơn 30 lao động thường xuyên. Sản phẩm vàu thô được các cơ sở sản xuất tăm hương thu mua, phơi khô, sau đó được đưa vào hệ thống máy chẻ tự động để cho ra những chiếc tăm hương tròn đều tăm tắp. Sản phẩm được bán buôn cho các tiểu thương trong nước và chủ yếu xuất khẩu ra nước ngoài. Trung bình mỗi tháng, cơ sở của anh thua mua khoảng 200 tấn nguyên liệu và xuất đi 50 tấn thành phẩm.
Trao đổi với chúng tôi, ông Lê Văn Dịu - Chủ tịch UBND xã Quảng Phú Cầu cho hay, nghề làm tăm ở xã đã có từ rất lâu, cũng xuất phát từ nghề đan lát, từ hồi còn làm thủ công, chẻ tăm bằng tay mấy chục năm về trước cho đến tận bây giờ, khi xã hội phát triển thì người dân đã chuyển sang làm máy hiện đại. Máy làm tăm chủ yếu được nhập từ Trung Quốc, còn sản phẩm thì chủ yếu dùng xuất khẩu sang Ấn Độ và các nước Trung Đông.
Ông Lê Văn Dịu cho biết, toàn xã có 1,4 vạn dân, với 6 làng được công nhân là làng nghề và khoảng 250 cơ sở sản xuất lớn, nhỏ. Đa số người dân Quảng Phú Cầu sống bằng nghề làm tăm, bên cạnh đó còn có nghề buôn bán, chế biến phế liệu. Theo ông Dịu, mỗi ngày, các cơ sở sản xuất tăm trong xã thu mua khoảng 500 tấn nguyên liệu là tre, nứa, trước đây là từ các tỉnh Tây Bắc, giờ chủ yếu từ các tỉnh miền Trung, Lào và Camphuchia.
Không chỉ tạo việc làm cho dân trong xã, mà nghề làm tăm ở Quảng Phú Cầu còn giúp cho hàng nghìn lao động ở các tỉnh lẻ có công ăn việc làm, thu nhập ổn định. Nghề tăm nói là làm bằng máy, nhưng nhiều công đoạn vẫn phải thủ công, từ khâu chẻ, phơi, lột, chọn lọc... đều phải qua bàn tay con người.
... còn nhiều nguy cơ đe dọa sự bền vừng của làng nghề
Theo chúng tôi tìm hiểu, mặc dù đã phát triển khá nhanh, chỉ trong vòng một thời gian ngắn, tại xã Quảng Phú Cầu đã xuất hiện hàng trăm cơ sở sản xuất tăm với quy mô khá lớn, nhưng điều đáng lo ngại ở đây là đã xuất hiện những nguy cơ và hệ lụy đang hiển hiện ngày càng rõ nét...
Đó là nghề làm tăm ở đây được làm theo kiểu “tự phát”, mạnh ai nấy làm, gây cạnh tranh và ảnh hưởng đến an ninh trật tự. Bên cạnh đó là nạn ô nhiễm làng nghề từ các mùn gỗ, nước thải, khói bụi không những từ các xưởng tăm, mà còn từ các cơ sở thu mua, chế biến phế liệu được xả ra môi trường một cách vô tội vạ. Đặc biệt, làng nghề không có sự quy hoạch đồng bộ, bài bản.
Thị sát tại các xưởng tăm cho thấy, ô nhiễm tiếng ồn và đặc biệt bụi mùn gỗ rất đậm đặc. Trong khi đó, tại các cơ sở này không có máy hút xử lý bụi mùn gỗ, còn người lao động gần như không có thiết bị bảo hộ, không có chuyên môn, kiến thức về vận hành máy móc nên việc xảy ra tai nạn lao động là không thế tránh khỏi. Mặt khác, việc quản lý lao động ở các cơ sở sản xuất cũng là vấn đề hết sức nan giải. Việc không quản lý được người lao động khiến cho quyền lợi của người lao động không được đảm bảo, gây mất an ninh, trật tự địa phương.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, để giảm khó khăn trong quá trình xử lý nguyên liệu và ô nhiễm môi trường, nhiều hộ dân đã đầu tư các lò sấy. Hiện trên địa bàn xã có không dưới 50 lò sấy nguyên liệu để sấy vầu, với công suất hàng chục tấn phế liệu mỗi ngày. Tuy nhiên, điều bất cập là những lò sấy thủ công nằm lọt giữa khu dân cư, ống khói thấp nên khói cùng tro bụi càng gây ô nhiễm môi trường. Còn nếu áp dụng công nghệ hơi nước thì chi phí rất cao nên không phải ai cũng dám đầu tư.
Đặc biệt, công tác phòng cháy, chữa cháy hầu như không được quan tâm, chỉ được trang bị sơ sài “tùy hứng” của các ông chủ. Trong khi đó, tăm tre là nguyên liệu cực kỳ dễ bén, nên nguy cơ cháy nổ rất cao. Theo nhiều chủ cơ sở sản xuất tăm ở đây cho biết, hầu như năm nào cũng có hỏa hoạn xảy ra, khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh trắng tay.
Theo ông Lê Văn Dịu, hiện nay, ngoài sự hỗ trợ của Ngân hàng chính sách về vốn, thì địa phương cũng không hỗ trợ được gì nhiều. Điều đáng lo trước mắt ở đây là không có bãi tập kết nguyên liệu, vậy nên từ đầu làng đến cuối xóm, người ta không lạ gì khi thấy hàng dài nguyên liệu được xếp chồng chất bên vệ đường, khiến cho làng nghề bị bao vây bởi tre, nứa, làm cho giao thông đi lại rất khó khăn. Và nếu có xảy ra hỏa hoạn thì hậu quả khó lường....
Có thể thấy rõ, nghề làm tăm ở xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa đang đem lại nhiều công ăn việc làm, đem lại thu nhập không nhỏ cho người dân. Tuy nhiên, nghề làm tăm ở đây được làm theo kiểu “tự phát”, mạnh ai nấy làm, gây rất nhiều hệ lụy đến đời sống xã hội và đe dọa đến sự phát triển bền vững của chính làng nghề.
Để giải quyết điều này, rất cần đến sự quan tâm, nghiên cứu và các giải pháp quy hoạch đồng bộ, bài bản kịp thời cho làng nghề của các cấp quản lý và cơ quan chức năng.
Một số hình ảnh về làng nghề làm tăm ở xã Quảng Phú Cầu, huyện Ứng Hòa, Hà Nội:
