Nét đặc sắc trong phong tục và tín ngưỡng của người Si La

Thứ Ba, 13/08/2024 10:06 (GMT+0)

(ĐCSVN) - Những nét đặc sắc trong phong tục và tín ngưỡng của dân tộc Si La tạo nên sự độc đáo trong không gian văn hóa vùng Tây Bắc, đồng thời góp vào bức tranh văn hóa cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam những sắc màu văn hóa lung linh và rực rỡ.

Người Si La ở Việt Nam có số dân dưới 1.000 người, sinh sống chủ yếu ở huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu và huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên. Đồng bào còn có tên gọi khác là Cù Dề Sừ, Khờ Puớ, Kha Pẻ, có các dòng họ Lý, Giàng, Pờ, Hù, Lỳ và Vàng. Tiếng Si La thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng - Miến, trước đây các hộ người Si La cư trú du canh, du cư, không ổn định, hiện nay đã sinh sống định canh, định cư, ổn định cuộc sống.

Đồng bào ở nhà mái tranh, nền đất, kiểu nhà hai gian và hai chái nhỏ, có hiện và một cửa ra vào. Bàn thờ ở góc trái trong cùng, trên có một chén rượu nhỏ và một quả bầu. Bếp chính ở giữa nhà, kê ba ông đầu rau bằng đá, ông đầu rau quan trọng nhất, nơi mà tổ tiên thường ở, trông coi bếp lửa, quay lưng hướng về bàn thờ.

Cộng đồng người Si La có nền văn hóa và phong tục tín ngưỡng phong phú, phản ánh sự đa dạng văn hóa dân tộc, dù dân số không đông nhưng đến nay vẫn giữ được nét văn hóa độc đáo, đồng thời có nhiều giá trị cần được bảo tồn để duy trì bản sắc của họ. Hiện nay việc bảo tồn văn hóa dân tộc Si La không chỉ là giữ gìn các phong tục tập quán lâu đời, còn là việc khẳng định và tôn vinh sự đa dạng văn hóa trong xã hội hiện đại, đồng thời góp phần vào việc phát triển bền vững và công bằng xã hội.

Trang phục truyền thống của người Si La, đặc biệt là của phụ nữ, thường có màu sắc tối, trang trí phụ kiện và các họa tiết thêu tay tinh xảo.

Bên cạnh ý nghĩa thẩm mỹ, trang phục Si La còn thể hiện bản sắc và sự gắn bó của họ với truyền thống, khăn đội đầu của phụ nữ Si La để phân biệt lứa tuổi và tình trạng hôn nhân.

Nam giới người Si La thường mặc áo dài tay, màu đen hoặc xanh đen, làm từ vải thổ cẩm tự dệt, trên áo thường không có nhiều họa tiết trang trí. Quần của nam giới rộng và dài đến mắt cá chân, màu sắc của quần thường đồng điệu với màu áo.

Nhà ở của người Si La thường được làm từ các vật liệu tự nhiên như gỗ, tre và nứa. Cấu trúc nhà ở thể hiện rõ sự gắn bó với thiên nhiên và môi trường sống của họ.

Phong tục cưới hỏi của người Si La mang đậm màu sắc văn hóa dân tộc, với các nghi thức truyền thống độc đáo. Lễ cưới không chỉ là sự kiện quan trọng của hai gia đình mà còn là dịp để cả cộng đồng tụ họp, chia sẻ niềm vui.

Lễ cưới của người Si La gồm các nghi thức chính như dạm ngõ, trao đổi quà cưới, lễ rước dâu, và các nghi lễ truyền thống. Các bước này không chỉ là hình thức kết nối hai gia đình mà còn là dịp để cộng đồng tham gia và chia sẻ niềm vui.

Nghi thức cô dâu về nhà chồng, minh chứng sự chấp nhận của cộng đồng người Si La đối với cặp vợ chồng mới.

Đồng bào có tín ngưỡng đa thần, thờ cúng nhiều vị thần linh, bao gồm các thần bảo hộ và thần linh trong tự nhiên. Các nghi lễ thường để cầu an, xin mùa màng bội thu, và bảo vệ cộng đồng khỏi tai họa, một cách để thể hiện lòng tôn kính đối với các thế lực siêu nhiên.

Hệ thống tín ngưỡng của người Si La có nhiều lễ hội và nghi lễ quan trọng, như lễ cúng thần rừng, lễ cúng mường, lễ cúng đầu mùa, và lễ cưới hỏi. Trong nhiều hoạt động tín ngưỡng, thầy cúng đóng vai trò quan trọng, là người trung gian giữa con người và thế giới siêu nhiên, giúp đỡ người dân giải quyết các vấn đề tín ngưỡng.

Các lễ hội của người Si La thường gắn liền với các mùa vụ và các sự kiện lớn trong năm. Đây là dịp để cộng đồng tụ họp, tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao, và trò chơi truyền thống.

Đồng bào có cuộc sống gắn bó mật thiết với sản xuất nông nghiệp, trồng lúa nương, ngô, sắn và chăn nuôi gia súc, gia cầm. Cuộc sống phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên, các hoạt động sản xuất gắn liền với mùa vụ và thời tiết. Để một vụ mùa bội thu, người Si La tổ chức lễ cúng vào đầu mùa gieo trồng và tin rằng các thế lực siêu nhiên sẽ trợ giúp cho sự phát triển của cây trồng và thu hoạch.

Trong các lễ hội, người Si La thường tổ chức các trò chơi truyền thống, múa lân, và các hoạt động văn nghệ múa hát vui vẻ để giao lưu và giữ gìn bản sắc văn hóa.

Những nét đặc sắc trong phong tục, tín ngưỡng của người Si La tạo nên sự độc đáo của văn hóa Si La, đang là một thực thể văn hóa góp phần làm phong phú, đa dạng hơn bức tranh văn hóa của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.