Bắc Giang: Xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa các dân tộc
(ĐCSVN) – Những năm qua, Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bắc Giang và các cấp ủy đảng thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các nhiệm vụ về phát triển văn hóa, văn học nghệ thuật và đã có nhiều khởi khắc, tạo dấu ấn trong và ngoài nước.
 |
| Các đồng chí: Mai Sơn, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh và Tô Linh Hương, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) trao Danh hiệu NNƯT cho các nghệ sỹ tỉnh Bắc Giang. |
Bắc Giang là vùng đất cổ, có truyền thống văn hóa lâu đời mang đậm nét văn hóa vùng Kinh Bắc; trong đó, hội tụ các tâm hồn thi nhân từ thời Sỹ Nhiếp cho đến vương triều Lý – Trần; một trong những chứng tích nổi bật về kho tàng thi, phú ấy là Mộc bản Kinh Chùa Vĩnh Nghiêm được công nhận là Di sản Tư liệu Khu vực Châu Á- Thái Bình dương. Đến thời Lê Thánh Tông, tiến sỹ Thân Nhân Trung và tiến sỹ Ngô Văn Cảnh là hai trong số 28 ngôi sao Thơ trong Hội tao đàn Nhị thập Bát tú (Hội nhà văn cung đình của Việt Nam -Từ điển Văn học 2006, tr. 649). Cho đến thời kỳ kháng chiến chống Pháp, có những cuộc hội ngộ của các văn nghệ sĩ từ nhiều vùng miền. Đặc biệt Bắc Giang có một ấp Đồi Cháy ở huyện Tân Yên đã được vinh danh là điểm di tích Đồi văn hóa kháng chiến; đã có những tài năng văn chương vang danh như: nữ sỹ Anh Thơ, nhà văn Nguyên Hồng, Bàng Bá Lân… Tên tuổi của những văn nhân này đã được đặt tên cho những con đường trong thành phố Bắc Giang.
Ngày nay, tiếp tục kế thừa, nuôi dưỡng và phát triển nền văn học- nghệ thuật, Đảng ta luôn quan tâm đến đội ngũ làm công tác văn học- nghệ thuật; công tác văn hóa, văn nghệ và luôn khẳng định: "Văn học, nghệ thuật là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hoá; là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người; là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam". Điều đó được thể hiện ở trong suốt quá trình lãnh đạo của Đảng bằng hệ thống các quan điểm, định hướng, nhiệm vụ về văn hóa trong từng kỳ đại hội; trong các nghị quyết chuyên đề về văn hóa hay nghị quyết dành riêng cho văn học, nghệ thuật như: Nghị quyết số 23-NQ/TW, ngày 16/6/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới. Định hướng trên, vừa thể hiện sự trân trọng đối với các giá trị văn học, nghệ thuật cũng như đề cao vai trò của việc xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật đối với xây dựng và phát triển văn hóa, con người hiện nay.
 |
| Điệu múa Tắc xình của dân tộc Sán Chí. |
Bám sát định hướng của Đảng, những năm qua, Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bắc Giang và các cấp ủy đảng thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các nhiệm vụ về phát triển văn hóa, văn học nghệ thuật theo tinh thần Nghị quyết số 23- NQ/TW và Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại bộ Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2020-2025; Kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc và các giải pháp xây dựng, phát huy hệ giá trị văn hóa Việt Nam để triển khai thực hiện trong toàn đảng bộ tỉnh góp phần làm cho văn học, nghệ thuật tỉnh Bắc Giang đã có nhiều khởi khắc, tạo dấu ấn trong và ngoài nước.
Nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, đội ngũ cán bộ và văn nghệ sĩ trong tỉnh ngày càng được nâng lên. Công tác quản lý nhà nước về văn học, nghệ thuật được thực hiện nghiêm túc; công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa, nghệ thuật được quân tâm. Các thế hệ văn nghệ sĩ trên địa bàn tỉnh Bắc Giang đã tích cực trong việc tập hợp, quy tụ đông đảo các văn nghệ sỹ, nghệ nhân sáng tạo, sáng tác, trao truyền, quảng bá những tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị về tư tưởng và thẩm mỹ, góp phần tạo nên dấu ấn văn hoá đặc sắc của vùng đất, con người Bắc Giang. Đã có rất nhiều tác giả, tác phẩm đạt các giải thưởng tại các cuộc thi do Trung ương và quốc tế tổ chức, tiêu biểu như: Nghệ sĩ ưu tú Quỳnh Mai đạt huy Chương Vàng Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp năm 2013, Huy chương Bạc Liên hoan hát Ca trù toàn quốc; Nghệ sỹ Văn Tân xác nhận kỷ lục Việt Nam Người thể hiện hình thượng Bác Hồ trên sân khấu, điện ảnh nhiều nhất; Nhạc sỹ Tuấn Khương đạt giải A về sáng tác ca khúc do Hội đồng liên minh nghị viện Đông Nam Á tổ chức, Huy chương vàng dự thi các Trường VHNT toàn quốc; nhiều giải B, C tác phẩm âm nhạc của Hội Nghệ sĩ Việt Nam và Hội VHNT các dân tộc thiểu số Việt Nam; Tác giả Nguyễn Hữu Thông, 01 huy chương Đồng, 01 giải Khuyến khích cuộc thi Ảnh nghệ thuật quốc tế Việt Nam (VN21), 01 huy chương Bạc Festival Nhiếp ảnh trẻ toàn quốc, 01 giải Nhất giải thưởng Nhiếp ảnh Vin - cent - Van -Gogh, Giải nhì ảnh UNESCO tại Cộng hòa Đức; trong đó, nổi bật là tác phẩm “Way to life” (Con đường vào đời) đã xuất sắc đạt giải nội dung ý tưởng tại cuộc thi ảnh nghệ thuật quốc tế lần thứ 12 tại Việt Nam năm 2023 cùng với tác phẩm “Fruit Balloon” (Bóng bay trái cây) của tác giả Nguyễn Đăng Giang;…
Để khẳng định giá trị của văn hóa, giữ gìn và tôn vinh nét đẹp văn hóa các dân tộc và đưa các tác phẩm văn học nghệ thuật đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là người dân vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tỉnh Bắc Giang đã quan tâm chỉ đạo thực hiện công tác sưu tầm, bảo tồn và phát huy di sản văn học nghệ thuật các dân tộc trên địa bàn tỉnh và xác định đây là nhiệm vụ chiến lược mang tính lâu dài; xây dựng và thực hiện Đề án: “Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2011- 2020”, và Đề án “Bảo tồn và phát huy di sản văn hóa các dân tộc tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2021-2030”. Trong đó, chú trọng thực hiện việc bảo tồn và phát huy di sản văn học nghệ thuật các dân tộc như: dân ca Quan họ, Ca trù, hát Then, tác phẩm văn học dân gian. Năm 2009, Dân ca Quan họ và Ca trù tỉnh Bắc Giang đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Kể từ khi được vinh danh, dân ca quan họ luôn được quan tâm đặc biệt. Tỉnh đã ban hành và thực hiện nhiều chương trình, đề án, đề tài nghiên cứu, sưu tầm các bài quan họ cổ tồn tại trong cộng đồng. Tiến hành tổng điều tra di sản văn hóa quan họ, bảo tồn các làng quan họ cổ; tang cường truyền bá và thành lập các câu lạc bộ, mở lớp truyền dạy quan họ cho thế hệ trẻ. Nhờ vậy, phong trào quan họ phát triển sâu rộng, trở thành loại hình dân ca được nhiều người yêu thích; bên cạnh đó, ca trù cũng khẳng định sự trường tồn và lan tỏa các giá trị trong không gian văn hóa của người Bắc Giang hiện nay. Toàn tỉnh có 84 câu lạc bộ quan họ, 7 câu lạc bộ ca trù hoạt động biểu diễn sôi nổi, tích cực tham gia truyền dạy, đào tạo, bồi dưỡng các tài năng nhí...
Tổ chức được nhiều hội thảo và các cuộc điều tra xã hội học về bảo tồn nghệ thuật Chèo cổ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số; điều tra, nghiên cứu văn bia Hán -Nôm tỉnh Bắc Giang; điều tra nghiên cứu văn hóa dân tộc Nùng, văn hóa làng cổ, di sản dân ca các dân tộc thiểu số, tác phẩm mỹ thuật truyền thống tỉnh Bắc Giang; bảo tồn Di sản văn hóa dân tộc Cao Lan ở bản Khe Nghè, xã Lục Sơn, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang đã phục vụ đắc lực cho công tác nghiên cứu, sưu tầm và bảo tồn văn học, nghệ thuật các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Nhiều cuốn sách có giá trị về lịch sử văn hóa, các di sản văn hóa địa phương được xuất bản nhằm khẳng định giá trị lịch sử-văn hóa Bắc Giang: Dân ca Cao Lan, Dân ca Sán Chí, Văn nghệ dân gian Bắc Giang tập I, II, III, IV, V, VI, VII; Các bài hát đối đáp Quan họ (2010); làng Quan họ Bắc sông Cầu (2012); Các bài hát Quan họ phổ biến ở Bắc Giang (2013); Không gian văn hóa Quan họ Bắc sông Cầu (2014); Các làng Quan họ cổ tỉnh Bắc Giang (2019); Nghệ nhân ưu tú tỉnh Bắc Giang...
Các tác phẩm văn học dân gian của các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một đã được quan tâm bảo tồn, tư liệu hóa. Phát hiện, bồi dưỡng tài năng văn học, nghệ thuật trẻ từ trong các trường chuyên nghiệp, trong lực lượng giáo viên trẻ. Hoạt động truyền dạy, bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân ca Quan họ cổ, hát chèo, hát dân ca các dân tộc được nhiều địa phương trong tỉnh quan tâm thực hiện. Tổ chức định kỳ liên hoan hát Quan họ; ngày hội hát dân ca các xã vùng cao, giao lưu dân ca các dân tộc thiểu số; truyền dạy hát Văn, hát Chầu văn tại một số cơ sở có thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ; bảo tồn và khôi phục câu lạc bộ hát Soong hao, hát Then - Đàn tính… Các câu lạc bộ, đội văn nghệ quần chúng phát triển rộng khắp, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia; các hội thi, hội hát dân ca được duy trì và phát triển đã khơi dậy niềm yêu thích hát dân ca trong các tầng lớp nhân dân, góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho đồng bào các dân tộc.
 |
| Đoàn sáng tác âm nhạc - nhiếp ảnh đi sáng tác thực tế tại Tây Yên Tử. |
Để bắt kịp với xu thế phát triển, tiếp tục xây dựng và phát triển thành công nền văn nghệ Bắc Giang có nhiều tác phẩm có giá trị về tư tưởng và nghệ thuật, có ảnh hưởng tiếng vang trong khu vực, Tỉnh Bắc Giang đã xác định một số nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện trong thời gian tới:
Một là, tiếp tục bám sát những định hướng lớn của Đảng về công tác văn hóa, văn nghệ; lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chính quyền các cấp triển khai thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW gắn với Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc góp phần thực hiện tốt Nghị quyết Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020-2025 và Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
Hai là, nâng cao năng lực lãnh đạo của các cấp ủy đảng đối với sự phát triển văn hóa, văn học, nghệ thuật. Thường xuyên quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, định hướng về phát triển văn hóa, văn học, nghệ thuật tới cán bộ quản lý văn hóa các cấp, hội viên Hội Văn học-Nghệ thuật, văn nghệ sĩ. Đảm bảo định hướng chính trị, tư tưởng, đồng thời tôn trọng và phát huy quyền tự do sáng tạo của văn nghệ sĩ.
Ba là, tăng cường công tác phối hợp giữa các ngành trong khối Văn hóa-Văn nghệ trong công tác tham mưu cho Tỉnh uỷ, HĐND, UBND tỉnh ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, xây dựng các đề án, kế hoạch phát triển văn học, nghệ thuật trên địa bàn tỉnh. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quảng bá các tác phẩm văn học nghệ thuật sáng tác về quê hương đất nước con người Bắc Giang đến với công chúng. Tham mưu tổ chức các hội thảo khoa học để trao đổi, thống nhất quy chế phối hợp trong việc chỉ đạo, định hướng, quản lý, tổ chức hoạt động, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách, đãi ngộ đối với văn nghệ sĩ và xử lý các vấn đề nhạy cảm, phức tạp trong đời sống văn học, nghệ thuật hiện nay.
Bốn là, quan tâm thực hiện công tác nghiên cứu, lý luận phê bình văn học, nghệ thuật để đánh giá thực tiễn, tổng kết lý luận phê bình, định hướng cho đội ngũ văn nghệ sĩ trong việc tiếp thu có chọn lọc và phát triển tư duy trong sáng tác; mở rộng phương pháp và cách thức tiếp cận. Phát hiện, bồi dưỡng đội ngũ hội viên, phát triển đội ngũ cộng tác viên về lý luận phê bình văn học, nghệ thuật trên địa bàn. Kiên quyết phê bình, đấu tranh chống các quan điểm sai trái trong văn học, nghệ thuật.
Năm là, xây dựng và phát triển đội ngũ văn nghệ sĩ của tỉnh vững mạnh theo hướng toàn diện cả về số lượng và chất lượng. Quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ văn nghệ sĩ trẻ kế cận, văn nghệ sĩ là người dân tộc thiểu số. Củng cố, đổi mới hoạt động của Hội Văn học- Nghệ thuật tỉnh, làm tốt vai trò tập hợp, đoàn kết, phát huy tính chủ động, sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sỹ. Thực hiện tốt chế độ khen thưởng, khuyến khích kịp thời các văn nghệ sĩ có nhiều thành tích, có tác phẩm chất lượng cao. Nâng cao chất lượng tổ chức các cuộc thi, trại sáng tác, tọa đàm, triển lãm, biểu diễn, thực tế sáng tác gắn với thực hiện các chủ đề, nhiệm vụ chính trị của tỉnh.
Sáu là, phát huy vai trò, hiệu quả của các thiết chế văn hóa sẵn có trong phát triển các hoạt động văn nghệ quần chúng, đáp ứng nhu cầu về hưởng thụ văn hóa, tinh thần của nhân dân. Phát huy tính tích cực của hệ hống thông tin đại chúng trong việc tuyên tuyền, quảng bá các giá trị văn hóa, văn học, nghệ thuật. Tăng cường việc sử dụng công nghệ thông tin, mạng internet, nền tảng xã hội trong tuyên truyền, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật để định hướng tư tưởng và thẩm mĩ cho quần chúng nhân dân, đặc biệt là các tầng lớp thanh niên, thiếu niên góp phần đấu tranh chống lại sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại, gây hủy hoại đạo đức xã hội, coi nhẹ văn hóa truyền thống dân tộc.
Bẩy là, tăng cường đầu tư kinh phí, tạo cơ chế, chính sách cho các hoạt động văn học, nghệ thuật. Nghiên cứu đề xuất xây dựng chính sách đãi ngộ phù hợp với văn nghệ sĩ, nhất là các chính sách thu hút các tài năng trẻ; hỗ trợ các hoạt động triển lãm, thực tế sáng tác, biểu diễn công bố những tác phẩm âm nhạc, sân khấu của các hội viên. Đẩy mạnh việc xã hội hóa để khuyến khích sáng tác, hỗ trợ và quảng bá các sản phẩm văn học, nghệ thuật đến với công chúng. Quan tâm hỗ trợ, khuyến khích nhân dân trong hoạt động trao truyền, lưu giữ, bảo tồn các di sản văn hóa của các địa phương trong tỉnh./.