Việc triển khai thực hiện chương trình cho vay nhà ở xã hội của Ngân hàng Chính sách xã hội
(ĐCSVN) – Là một trong những đơn vị tín dụng được Chính phủ giao nhiệm vụ liên quan tới hỗ trợ tín dụng chính sách với nhà ở xã hội (NƠXH), thời gian qua, Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) từ Trung ương đến địa phương đã tập trung triển khai tích cực chương trình này.
Một số kết quả tích cực từ việc triển khai chương trình
 |
| Ngôi nhà cấp 4 của Hộ vay Lâm Thanh Nhàn, thị trấn Cái Nước, huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau được xây dựng khang trang sau khi tiếp cận vốn vay nhà ở xã hội (Ảnh: VBSP) |
Bước đầu, chương trình đã mang lại một số kết quả khá thiết thực và đáng khích lệ.
Thứ nhất, số liệu kết quả nguồn vốn cho vay, doanh số cho vay, dư nợ cho vay chương trình NƠXH tại NHCSXH tăng trưởng qua các năm phản ảnh khả năng tiếp cận vốn tín dụng chính sách của các đối tượng thụ hưởng cũng như quy mô của chương trình tín dụng này tại NHCSXH ngày càng được tăng lên. Qua đó, thể hiện được sự nỗ lực, cố gắng của tập thể cán bộ, người lao động của NHCSXH cũng như sự phối hợp từ phía chính quyền địa phương, tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác các cấp trong việc đưa chính sách tín dụng vào cuộc sống, đưa vốn tín dụng ưu đãi đến gần hơn, nhiều hơn các đối tượng thụ hưởng, đáp ứng nhu cầu ngày càng tốt hơn của người dân.
Thứ hai, từ các kết quả thực hiện trong thực tiễn, chương trình cho vay hiện nay có nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn tương đối thấp, tỷ lệ thu nợ/nợ đến hạn tại cuối mỗi tháng, quý, năm đều đạt 100% phản ánh chất lượng tín dụng của chương trình cho vay, ý thức trả nợ của người vay tốt, khả năng thu hồi vốn của NHCSXH cao, nguy cơ rủi ro là rất thấp, công tác quản lý vốn tín dụng chính sách đảm bảo an toàn, hiệu quả. Điều này cũng phản ánh sự sát sao của cán bộ NHCSXH trong việc phối hợp, đôn đốc khách hàng kịp thời trả nợ khi đến hạn.
Thứ ba, tỷ trọng dư nợ cho vay chương trình NƠXH trên tổng dư nợ các chương trình tín dụng chính sách đang triển khai tại NHCSXH có sự tăng trưởng mạnh mẽ qua từng năm, từ 0,48% thời điểm năm 2018 đến nay đã đạt 4,96%, trở thành một trong những chương trình trong tương lai sẽ chiếm tỷ trọng càng lớn trong tổng dư nợ tại NHCSXH. Điều này đã phản ánh đúng xu thế của việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm và xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; đặc biệt là việc đẩy mạnh phát triển NƠXH để giải quyết nhu cầu chỗ ở cho các đối tượng thu nhập thấp và công nhân tại các khu công nghiệp
Phát sinh tồn tại, hạn chế trong quá trình triển khai chương trình
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn không tránh khỏi còn tồn tại hạn chế, đó là:
Thứ nhất, nguồn vốn cho vay NƠXH chưa được bố trí kịp thời, đầy đủ để thực hiện chỉ tiêu kế hoạch cho vay theo quy định của Chính phủ.
Thứ hai, cơ chế, chính sách cho vay NƠXH còn nhiều nội dung bất cập, trong đó phải kể đến, về đối tượng thụ hưởng chính sách NƠXH vẫn còn khoảng trống đối với một số đối tượng như hộ cận nghèo khu vực nông thôn, hộ có mức sống trung bình.
Về việc xác nhận đối tượng thụ hưởng, đối với các đối tượng mua, thuê mua NƠXH, việc quy định khách hàng có đủ giấy tờ chứng minh về đối tượng và các điều kiện về nhà ở, thu nhập… làm phát sinh thêm thủ tục cho người dân.
Về mức vốn cho vay còn thấp, với mức cho vay tối đa để xây mới, cải tạo sửa chữa nhà để ở như hiện nay, bản thân người vay vốn sẽ phải đi huy động nhiều nguồn vốn khác ngoài thị trường, thậm chí vay vốn với lãi suất cao.
Về lãi suất cho vay, xét trên góc độ cùng thuộc đối tượng thụ hưởng, cùng hưởng chính sách tín dụng ưu đãi về nhà ở theo quy định của Chỉnh phủ, nhưng tại các tổ chức tín dụng khác đang áp dụng lãi suất cho vay là 5%/năm, nhưng tại NHCSXH lại được hưởng mức lãi suất là 4,8%/năm. Và đây chính là sự bất cập, không bình đẳng của các đối tượng thụ hưởng đồng thời sẽ có sự cạnh tranh giữa các đối tượng để được vay vốn NƠXH tại NHCSXH.
Về nội dung quy định về vốn tự có tham gia vào phương án vay vốn của khách hàng vẫn còn bất cập.
Về nội dung quy định điều kiện thu nhập của khách hàng: Việc quy định đối tượng phải đáp ứng yêu cầu điều kiện về thu nhập này đã gây nhiều khó khăn cho ngân hàng trong việc phải thẩm định thu nhập của khách hàng, nhất là với nhóm đối tượng quân đội, công an do nguyên tắc bảo mật thông tin.
Thứ ba, nguồn cung NƠXH còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế
Thứ tư, công tác tổ chức thực hiện cho vay NƠXH của NHCSXH còn một số tồn tại, hạn chế liên quan đến công tác quản lý khoản vay, công tác thu nợ đến hạn và các nội dung liên quan đến tiền gửi tiết kiệm NƠXH.
Giải pháp tăng cường cho vay NƠXH của NHCSXH
 |
| An cư lạc nghiệp nhờ chương trình NƠ H của NHCSXH (Ảnh: PV) |
Trên cơ sở thành tựu, tồn tại và những kinh nghiệm triển khai chương trình trong thực tế, NHCSXH cho rằng, cần phải đồng bộ các nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả của chương trình hơn. Theo đó,
Thứ nhất, nhóm giải pháp về phối hợp với các Bộ ngành có liên quan để tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh cơ chế chính sách về cho vay nhà ở xã hội, bao gồm:
Mở rộng đối tượng thụ hưởng của chương trình: Tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ mở rộng đối tượng thụ hưởng bao gồm hộ cận nghèo ở nông thôn và hộ có mức sống trung bình theo quy định của pháp luật. Đồng thời thực hiện mở rộng thêm đối tượng và trước khi triển khai trên diện rộng đối với trường hợp này, đề nghị tổ chức thí điểm cho vay theo một số nội dung sau:
Về đối tượng cho vay: Mở rộng đối tượng cho vay bao gồm: Doanh nghiệp, hợp tác xã là chủ đầu tư dự án NƠXH không phải bằng nguồn vốn hoặc hình thức quy định tại Khoản 1 Điều 53 của Luật Nhà ở để cho thuê, cho thuê mua, bán; Doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất công nghiệp, dịch vụ tự đầu tư xây dựng nhà ở để bố trí cho người lao động của chính doanh nghiệp, hợp tác xã đó mà không thu tiền thuê nhà hoặc có thu tiền thuê nhà với giá thuê không vượt quá khung giá cho thuê NƠXH do Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh ban hành; Hộ gia đình, cá nhân bỏ vốn đầu tư xây dựng NƠXH để cho thuê, cho thuê mua, bán.
Về mức cho vay thực hiện theo nguyên tắc sau:
Đối với xây dựng NƠXH chỉ để cho thuê: Mức cho vay tối đa bằng 80% tổng mức đầu tư dự án hoặc phương án vay và không vượt quá 80% giá trị tài sản bảo đảm tiền vay;
Đối với xây dựng NƠXH để cho thuê mua, bán: Mức cho vay tối đa bằng 70% tổng mức đầu tư của dự án, phương án vay và không vượt quá 70% giá trị tài sản bảo đảm tiền vay.
Về địa bàn và thời gian thực hiện: Thực hiện cho vay ở 05 thành phố trực thuộc trung ương và các tỉnh thành có nhiều khu công nghiệp hoặc nhiều dự án NƠXH (Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Nam, Bình Dương, Đồng Nai).
Sau 02 năm thí điểm, Bộ Xây dựng thực hiện việc khảo sát đánh giá về hiệu quả đối với việc cho vay mở rộng cho các đối tượng thụ hưởng như trên và tiến hành mở rộng phạm vi cho vay ra toàn quốc đối với các đối tượng trên.
Tăng cường nguồn vốn cho vay nhà ở xã hội để giao cho NHCSXH cho vay. Theo đó các giải pháp cụ thể như: Báo cáo Bộ kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính xem xét, điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư trung hạn nguồn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 để bổ sung nguồn cho vay NƠXH theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP tại NHCSXH năm 2024, 2025; Bổ sung quy định về nhiệm vụ chi cho hoạt động tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn trong nội dung chi đầu tư phát triển thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương được quy định tại Luật Ngân sách Nhà nước; Bổ sung nội dung quy định NHCSXH vào đối tượng được vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài vào Luật quản lý nợ công. Việc bổ sung quy định này nhằm bổ sung cơ chế, tạo điều kiện thuận lợi cho NHCSXH huy động được nguồn vốn vay ưu đãi với lãi suất thấp, thời hạn dài để thực hiện tín dụng chính sách xã hội; cấp ủy, chính quyền địa phương cân đối, ưu tiên bố trí nguồn vốn từ ngân sách địa phương ủy thác sang NHCSXH nhằm bổ sung nguồn vốn cho vay đối với chương trình NƠXH; Hình thành Quỹ tiết kiệm nhà ở: Thành lập Quỹ tiết kiệm nhà ở, Bộ Xây dựng đóng vai trò quản lý về mặt chuyên môn phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để xây dựng quy chế quản lý quỹ và NHCSXH là đơn vị thực hiện việc tiếp nhận nguồn quỹ, thực hiện cho vay đến đối tượng thụ hưởng của chương trình.
Bổ sung, sửa đổi cơ chế chính sách hiện hành về một số nội dung: bỏ quy định đối với các đối tượng vay vốn NƠXH để mua, thuê mua NƠXH không cần phải cung cấp giấy tờ chứng minh về đối tượng và các điều kiện về nhà ở, thu nhập… cho NHCSXH; tăng mức vốn cho vay đối với mục đích xây dựng mới hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở; tăng lãi suất cho vay NƠXH lên mức cao hơn mức lãi suất đang áp dụng để đảm bảo công bằng giữa các đối tượng vay vốn tại NHCSXH, lãi suất cho vay ít nhất phải bằng với lãi suất cho vay hộ nghèo; bỏ quy định về việc khách hàng có vốn tự có tối thiểu tham gia vào phương án vay vốn, theo đó chỉ cần quy định việc khách hàng phải có phương án vay vốn gửi NHCSXH nơi cho vay và trên Phương án vay vốn, khách hàng đã phải kê khai các nội dung liên quan đến vốn tự có và vốn xin vay tại NHCSXH; xem xét quy định về điều kiện thu nhập của đối tượng thụ hưởng như sau: “Có mức thu nhập bình quân hàng tháng của người đứng đơn và vợ hoặc chồng của người đó không quá 15,4 triệu đồng/người/tháng tính theo Bảng tiền công, tiền lương do cơ quan, đơn vị nơi đối tượng làm việc xác nhận”.
Thứ hai, nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện cho vay nhà ở xã hội, bao gồm: Nâng cao chất lượng công tác quản lý nguồn vốn và điều hành chỉ tiêu kế hoạch; Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền; Tăng cường công tác kiểm tra giám sát; Phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội để hỗ trợ khách hàng vay vốn; Giải pháp liên quan đến việc quản lý khoản vay nhà ở xã hội, tài khoản tiền gửi tiết kiệm nhà ở xã hội. Trong đó riêng đối với giải pháp liên quan đến đến việc quản lý khoản vay nhà ở xã hội, tài khoản tiền gửi tiết kiệm nhà ở xã hội, các nội dung cụ thể bao gồm: Nâng cấp phân hệ tiền vay trên hệ thống Intellect, cần phải nâng cấp về điều kiện đặt lịch thu nợ lãi, thu nợ gốc linh hoạt cho các món vay bao gồm món vay trực tiếp và món vay qua Tổ Tiết kiệm và vay vốn. Việc đặt lịch thu nợ trên hệ thống Core banking là hoàn toàn do người dùng định nghĩa và cấu hình linh hoạt; việc thông báo nợ gốc đến hạn theo phân kỳ cần phải được tích hợp lên ứng dụng App Mobile Banking của NHCSXH. Theo đó, trước 07 ngày đến hạn, sẽ có tin nhắn thông báo gửi đến khách hàng để nhắc nợ đến hạn cần phải trả, đồng thời đề nghị khách hàng duy trì số dư tối thiểu trên tài khoản tiền gửi thanh toán (bao gồm số dư tối thiểu duy trì tài khoản + số nợ lãi + số nợ gốc đến hạn theo phân kỳ), để đến đúng ngày đến hạn hệ thống sẽ tự động thu nợ từ tài khoản tiền gửi thanh toán để trả nợ cho khoản vay của khách hàng; xây dựng các sản phẩm tiền gửi tiết kiệm NƠXH theo hướng bao gồm sản phẩm tiết kiệm gửi góp thủ công và sản phẩm tiết kiệm gửi góp tự động.
Thứ ba, nhóm giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia cho vay NƠXH, bao gồm: cán bộ NHCSXH; cán bộ làm công tác ủy thác cho vay của các tổ chức chính trị- xã hội và Ban quản lý Tổ TK&VV. Thực tế cho thấy, con người là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công trong hoạt động quản lý lẫn tác nghiệp tín dụng chính sách. Nguồn nhân lực có chất lượng thể hiện ở nhiều khía cạnh về kinh nghiệm, trình độ chuyên môn, sức khỏe, tính nhiệt huyết và đạo đức của cán bộ. Riêng đối với tín dụng chính sách, cán bộ của NHCSXH còn phải là những người thấu hiểu được những vất vả, khó khăn của người nghèo và các đối tượng chính sách, từ đó họ sẽ có những động lực nhất định trong quá trình mang đồng vốn ưu đãi của Chính phủ tới các đối tượng chính sách.
Thiết nghĩ, với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, với sự vào cuộc quyết liệt của các Bộ, ngành, chính quyền địa phương các cấp đối với chính sách phát triển nhà ở xã hội, nhất là việc triển khai “Đề án đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, với sự triển khai thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các giải pháp nói trên, tin tưởng và hi vọng rằng, chương trình cho vay NƠXH tại NHCSXH sẽ có sự tăng trưởng mạnh và ngày càng phát huy hiệu quả trong những năm tiếp theo, trở thành một trong những chương trình tín dụng chủ lực tại NHCSXH, đáp ứng được ngày càng tốt hơn nhu cầu vay của các đối tượng thụ hưởng cũng như góp phần thực hiện tốt các mục tiêu, kế hoạch, nhiệm vụ của Chính phủ về phát triển nhà ở, đảm bảo an sinh xã hội, đóng góp thành công vào việc thực hiện các Chương trình Mục tiêu quốc gia trong giai đoạn tới.