Phong tục Tết té nước của dân tộc Lào ở Điện Biên
(ĐCSVN) - Giữa tháng 4 dương lịch hằng năm, khi mùa hoa Gạo nở, người dân tộc Lào tại xã Na Sang I, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên lại nô nức tổ chức Lễ hội té nước hay còn gọi là Bun huột nặm để chào đón năm mới.
Dân tộc Lào là 1 trong 19 cộng đồng dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh Điện Biên có nhiều nét văn hóa đặc sắc, trong đó có Tết té nước. Trong tiếng Lào, “Bun” có nghĩa là lễ hội hoặc tết hay còn có nghĩa là phúc, “huột” là té, “nặm” là nước. “Bun huột nặm” được hiểu là lễ hội té nước hoặc tết té nước.
Bun huột nặm là một lễ Tết truyền thống của cộng đồng dân tộc Lào trên địa bàn bản Na Sang I, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng, bởi qua đó họ cầu trời cho mưa thuận, gió hòa để mùa màng bội thu; muôn vật sinh sôi, phát triển; tẩy rửa những điều không may mắn của năm cũ, để bước sang một năm mới gặp nhiều may mắn cho các thành viên, các gia đình và cộng đồng. Bun huột nặm còn là dịp để bà con dân bản được sáng tạo, thể hiện những trò chơi dân gian, những điệu dân vũ truyền thống và đặc biệt là tục té nước của dân tộc Lào.
 |
| Nghi thức cầu may mắn. |
Từ năm 2015, Bun huột nặm đã được cộng đồng Bản Na Sang I phục dựng tổ chức vào đúng thời điểm Tết truyền thống của người Lào từ ngày 14/4 đến ngày 16/4 (dương lịch), góp phần tái hiện lại yếu tố văn hóa truyền thống của người Lào và đã trở thành nếp sống, phong tục của người dân nơi đây.
Bun huột nặm có ý nghĩa gột rửa những điều xui xẻo trong năm cũ. Với mong muốn năm mới người được té nước sẽ gặp may mắn và tốt lành. Ngoài ý nghĩa đó thì Lễ hội Té nước còn mong muốn năm mới cầu mong mùa mưa thuận gió hòa, cầu cho mưa về tắm mát ruộng đồng, làm mềm đất rẫy để người dân tra hạt.
Bun Huột Nặm gồm 2 phần là phần lễ và phần hội. Phần lễ thường bắt đầu bằng các nghi lễ cúng bản, cúng tổ tiên. Đây là một nghi lễ tâm linh sâu sắc của người Lào, thể hiện sự biết ơn các thần linh, tổ tiên đã ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, con người mạnh khỏe, may mắn. Trong phần lễ có một nghi thức cầu may mắn là “Phúk Khen” - là lễ “buộc chỉ cổ tay”. Nghi lễ này cầu cho mọi người may mắn, mạnh khỏe, bình an. Sợi chỉ buộc cổ tay còn mang ý nghĩa nối liền từ dòng họ này đến dòng họ kia, từ dân tộc này đến dân tộc khác… để gắn bó với nhau, không rời nhau, thương yêu nhau. Trong lễ hội này, ai càng được buộc nhiều chỉ ở cổ tay thì càng may mắn. Để thể hiện lòng mến khách của người dân địa phương, những chiếc vòng may mắn thường dành tặng riêng cho khách đến thăm bản.
 |
| Phần lễ thường bắt đầu bằng các nghi lễ cúng bản, cúng tổ tiên. (Ảnh: Trinh Cúc) |
Sau phần lễ, dân bản bước vào phần hội với các trò chơi dân gian đặc sắc của riêng dân tộc Lào như: rùa ấp trứng, hổ vồ lợn, rắn bắt ngóe, múa bắt chân bắt đầu, hái dưa chín, phăn viêng, múa lam vông…
Ngày tiếp theo, dân bản cùng nhau đến chúc tết từng nhà và xin nước lấy may. Sau đó chủ tế sẽ dẫn tất cả mọi người ra bờ suối Nậm Núa để làm lễ cầu mưa. Lễ cầu mưa được thực hiện bên bờ suối, chủ tế sẽ cảm ơn thần sông, thần suối và cầu cho bản được mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Tất cả các lễ vật sau đó được chia đều cho mọi người ăn lấy may.
Sau lễ cầu mưa, mọi người xuống suối té nước vào nhau để cầu chúc sức khỏe và đằm mình trong dòng suối mát để làm thanh khiết bản thân. Sau khi té nước vào người, người dân sẽ mang nước về té vào nhà cửa, đồ thờ cúng, vật nuôi và công cụ sản xuất vì tin rằng nước sẽ giúp gột rửa những điều xấu xa, bệnh tật và cầu chúc năm mới sống lâu, sạch sẽ, mạnh khỏe.
 |
| Tết té nước của đồng bào dân tộc Lào tỉnh Điện Biên đã góp phần khẳng định quá trình tồn tại, phát triển của cộng đồng dân tộc Lào trên địa bàn. |
Tết té nước của đồng bào dân tộc Lào tỉnh Điện Biên đã góp phần khẳng định quá trình tồn tại, phát triển của cộng đồng dân tộc Lào trên địa bàn, cùng với đó là sự hình thành bản sắc văn hóa dân tộc. Đây là lễ hội và cũng là tết truyền thống gắn với tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng người Lào ở Điện Biên, mang đậm triết lý nhân sinh. Đến bản Na Sang vào dịp diễn ra Tết té nước, du khách sẽ được trải nghiệm, hòa mình trong những nghi thức truyền thống của không gian văn hóa đậm sắc màu dân gian của các trò chơi. Lễ Té nước của dân tộc Lào là tiềm năng để phát triển du lịch của huyện Điện Biên và tỉnh Điện Biên.
Để ghi nhận và gìn giữ những nét văn hóa truyền thống, ngày 11/9/2017, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch chính thức công nhận Tết Té nước (Bun Huột Nặm) là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 3421/QĐ-BVH-TT&DL.