Phát triển con người trong kỉ nguyên con người tác động lên khí hậu và môi trường
(ĐCSVN) - Việt Nam đã vào nhóm các nước có Chỉ số phát triển con người ở mức cao trên thế giới, nhưng sự tiến bộ vượt bậc này lại đi kèm với áp lực tương đối lớn.
Đây là một trong những kết quả quan trọng của Báo cáo Phát triển Con người toàn cầu năm 2020 với tiêu đề “Giới tuyến tiếp theo: Phát triển Con người trong kỉ nguyên con người tác động lên khí hậu và môi trường” do Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố tại Hà Nội chiều 16/12.
 |
| Công bố Báo cáo Phát triển Con người toàn cầu năm 2020 |
Theo báo cáo, đại dịch COVID-19 là cuộc khủng hoảng lớn mà thế giới phải đối mặt, nhưng nếu con người tôn trọng thiên nhiên, thì sẽ còn nhiều cuộc khủng khoảng lớn như vậy nữa. Đây là lý do vì sao Báo cáo giới thiệu một chỉ số thử nghiệm mới về phát triển con người có tính đến lượng khí thải carbon dioxide và tiêu dùng vật chất của các quốc gia - HDI có tính đến áp lực lên hành tinh (PHDI).
Phát biểu khai mạc buổi công bố Báo cáo, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương vui mừng ghi nhận Việt Nam đã vào nhóm các nước có Chỉ số phát triển con người ở mức cao, như một mốc đặc biệt quan trọng này trong quá trình phát triển của Việt Nam. “Đáng chú ý, bất bình đẳng về thu nhập (19.1%) và hệ số Gini (35.7) của Việt Nam thuộc nhóm thấp nhất trong số các quốc gia được so sánh năm 2019. Đây là thành tựu không phải quốc gia có mức thu nhập trung bình thấp nào cũng đạt được,” Thứ trưởng Trần Quốc Phương nhấn mạnh.
 |
| Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương phát biểu khai mạc buổi công bố Báo cáo. |
Thứ trưởng Trần Quốc Phương cũng hoan nghênh Báo cáo Phát triển con người năm nay đưa ra “Chỉ số phát triển con người có tính đến áp lực lên hành tinh (PHDI)”. Ông cho biết: “Việt Nam là một trong các quốc gia chịu tác động nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Với việc sử dụng thêm chỉ số này, Việt Nam sẽ có cơ sở định hướng trong ban hành và thực hiện các chính sách phù hợp, kịp thời ứng phó với vấn đề ô nhiễm môi trường và biến đối khí hậu. Chúng tôi tin rằng sự đồng thuận và chung tay của cộng đồng quốc tế sẽ làm nên sự khác biệt và thế hệ chúng ta sẽ không chỉ được ghi nhận như thế hệ đầu tiên xác định được vấn đề quan trọng này mà còn như là thế hệ đầu tiên đưa ra các giải pháp sáng tạo và đột phá để phát triển con người trở nên hài hòa với thiên nhiên và môi trường”.
Báo cáo đưa ra một lựa chọn rõ ràng cho các nhà lãnh đạo thế giới - thực hiện các bước táo bạo để giảm bớt áp lực to lớn đang gây ra đối với môi trường và thế giới tự nhiên, nếu không sự tiến bộ của nhân loại sẽ bị đình trệ.
 |
| Trưởng Đại diện thường trú UNDP, bà Caitlin Wiesen phát biểu tại buổi công bố Báo cáo. |
Phát biểu tại buổi công bố Báo cáo, Trưởng Đại diện thường trú UNDP, bà Caitlin Wiesen ca ngợi Việt Nam với chủ trương phát triển lấy con người làm trung tâm, ưu tiên phát triển con người và thúc đẩy bình đẳng trong các chiến lược và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
“Việt Nam đạt được mức Phát triển con người cao là một thành tựu đáng ghi nhận và cũng tạo cơ hội cho sự phát triển tốt hơn và nhanh hơn trong giai đoạn tới. Đất nước đang ở thời điểm quan trọng xây dựng Chiến lược Phát triển Kinh tế - Xã hội cho giai đoạn tiếp theo, vì vậy những hoạch định được đưa ra tại thời điểm này sẽ quyết định Việt Nam có tiếp tục tăng trưởng với tỉ lệ bất bình đẳng thấp tại hay không, đồng thời Việt Nam có thể phát triển nhưng giảm áp lực lên hành tinh và tăng cường sự hài hòa của con người và môi trường, ”bà Wiesen nói. “Tôi xin khẳng định rằng UNDP sẵn sàng hợp tác với Việt Nam trong hành trình xây dựng lại con đường phát triển, tôn trọng sự chung sống của con người và hành tinh”.
Chỉ số HDI năm 2019 là 0,704, đưa Việt Nam vào nhóm phát triển con người cao và xếp thứ 117 trong số 189 quốc gia và vùng lãnh thổ. Từ năm 1990 - 2019, giá trị HDI của Việt Nam đã tăng gần 46%, nằm trong số các nước có tốc độ tăng HDI cao nhất trên thế giới. Cũng trong giai đoạn này, GNI bình quân đầu người của Việt Nam tăng hơn 370 phần trăm.
Đáng chú ý là tiến bộ Phát triển con người của Việt Nam đã đạt được với mức độ bất bình đẳng vừa phải và ổn định. Mức giảm giá trị HDI của Việt Nam do bất bình đẳng vào năm 2019 là 16,5%, giảm thu nhập do bất bình đẳng là 19,1% và hệ số GINI ở mức 35,7 - là một trong những mức thấp nhất trong khu vực Đông Á và Thái Bình Dương. Khi xem xét HDI có tính đến bất bình đẳng, Việt Nam ở mức cao hơn 10 bậc so với xếp hạng HDI vào năm 2019.
Việt Nam cũng đã và đang thực hiện tốt bình đẳng giới. Với Chỉ số Phát triển Giới là 0,997, Việt Nam đứng thứ 65 trong số 162 quốc gia và nằm trong nhóm cao nhất trong 05 nhóm trên thế giới. Đặc biệt là tỷ lệ nữ đại biểu quốc hội đưa Việt Nam vào nhóm cao nhất trong 03 nhóm trên toàn cầu. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn phải đối mặt với những thách thức về bất bình đẳng giới: nằm trong nhóm cuối trong 03 nhóm trên toàn cầu về tỷ số giới tính khi sinh (1,12), bạo lực đối với phụ nữ (34,4%) và phụ nữ có tài khoản trong các tổ chức tài chính hoặc các nhà cung cấp dịch vụ tiền tệ điện tử (30,4%). Dữ liệu tách biệt cho thấy sự chênh lệch lớn hơn giữa các vị trí địa lý và các nhóm dân tộc thiểu số.
 |
| Chỉ số HDI năm 2019 là 0,704, đưa Việt Nam vào nhóm phát triển con người cao và xếp thứ 117 trong số 189 quốc gia và vùng lãnh thổ. |
Về chất lượng phát triển con người, Việt Nam thực hiện tốt các chỉ số y tế, giáo dục, việc làm và phát triển nông thôn. Việt Nam nằm trong nhóm đầu trong 03 nhóm về số năm không sống khỏe theo tỷ lệ phần trăm tuổi thọ (11,7%) và số giường bệnh (32 giường / 100.000 dân). Tất cả giáo viên tiểu học đều được đào tạo, điện khí hóa nông thôn đạt 100% dân số, tỷ lệ thất nghiệp thấp.
Tuy nhiên, Việt Nam nằm trong nhóm thứ ba dưới cùng về tỷ lệ việc làm dễ bị tổn thương (54,1%) do phần lớn lực lượng lao động phụ thuộc vào tự kinh doanh trong các hộ kinh doanh.
Sự phát triển vượt bậc về con người của Việt Nam đi kèm với áp lực cao đối với hành tinh. Năm 2019, giá trị HDI của Việt Nam giảm từ 0,704 xuống 0,664 hoặc mất 5,7% do lượng khí thải carbon dioxide và mức tiêu thụ vật liệu tính theo đầu người.
Việt Nam đạt hiệu quả tốt về độ che phủ rừng và ứng phó với thiên tai, nhưng lại nằm trong nhóm cuối trong ba nhóm trên thế giới về phát thải carbon trên một đơn vị GDP (0,33Kg / $ 2010PPP GDP), suy thoái đất (31% tổng diện tích đất ), chỉ số danh sách đỏ (thước đo sự tuyệt chủng của động vật), và việc sử dụng các chất dinh dưỡng phân bón cho mỗi ha đất trồng trọt (136,5kg Nitơ & 65,1kg Phốt pho).
Giới tuyến tiếp theo cho sự phát triển của con người sẽ đòi hỏi phải làm việc với và không chống lại tự nhiên, đồng thời thay đổi các chuẩn mực xã hội, các giá trị và các khuyến khích của chính phủ và tài chính, báo cáo lập luận. Giảm bớt áp lực hành tinh theo cách có thể giúp tất cả mọi người phát triển trong thời đại mới này đòi hỏi phải loại bỏ sự mất cân bằng tổng thể về quyền lực và cơ hội cản đường chuyển đổi./.