Nhiều điểm mới tại dự thảo Nghị định về phí sử dụng đường cao tốc
(ĐCSVN) – Theo Cục Đường bộ Việt Nam, chính sách thu phí sử dụng đường bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác là một trong những chính sách mới so với Luật Giao thông đường bộ năm 2008.
 |
| Trạm thu phí không dừng tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. |
Ngày 11/7, Cục Đường bộ Việt Nam đã trình Bộ Giao thông vận tải dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định về phí sử dụng đường bộ cao tốc.
Theo đó, Nghị định hướng dẫn Luật Đường bộ 2024 với mục tiêu quy định mức thu, chế độ thu, nộp, miễn, quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ cao tốc thu đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác thuộc phạm vi quản lý của Bộ Giao thông vận tải.
Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 12 điều. Trong đó, chương 3 quy định mức thu phí sử dụng đường cao tốc; đồng thời, quy định việc quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ cao tốc trong 2 trường hợp, đó là (i) đơn vị quản lý thu là cơ quan quản lý đường bộ trực tiếp tổ chức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc; (ii) trường hợp chuyển nhượng quyền thu phí, nhượng quyền kinh doanh - quản lý tài sản tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc.
Với hình thức thứ nhất, cơ quan quản lý tài sản đường cao tốc là Cục Đường bộ Việt Nam tự tổ chức thu. Qua đấu thầu, Cục Đường bộ Việt Nam sẽ lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ thu phí trên nền tảng hệ thống thu phí tự động không dừng. Phương án này có nhược điểm là sẽ không hình thành ngay một số tiền lớn để tạo nguồn lực đủ lớn cho việc đầu tư các tuyến cao tốc mới.
Hình thức thứ hai là đấu thầu quản lý đường cao tốc theo hình thức hợp đồng kinh doanh - quản lý (O&M). Nhà đầu tư sẽ đứng ra thu phí và quản lý, bảo trì tuyến đường. Nhà nước bán quyền thu phí tuyến cao tốc trong thời gian nhất định và thu ngay được một khoản tiền. Phương án này có nhiều ưu điểm, song với những tuyến cao tốc có lưu lượng thấp sẽ khó hấp dẫn nhà đầu tư.
Theo Cục Đường bộ Việt Nam, chính sách thu phí sử dụng đường bộ cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường bộ cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác là một trong những chính sách mới so với Luật Giao thông đường bộ năm 2008.
Vì vậy, để đảm bảo cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn phục vụ triển khai công tác thu phí như: đầu tư xây dựng hạ tầng trạm thu phí (phê duyệt dự án, điều chỉnh dự án, lập thiết kế, dự toán, lựa chọn nhà thầu xây dựng, lắp đặt các công trình, thiết bị, công nghệ thu phí); xây dựng mức thu phí, cơ chế quản lý phí sử dụng đường bộ..., Luật Đường bộ đã quy định tại khoản 2 Điều 85 như sau: “Các quy định tại điểm a và điểm b khoản 2 Điều 42, Điều 43, Điều 50, khoản 1 Điều 84 của Luật này có hiệu lực kể từ ngày 01/10/2024”.
 |
| Bảng thu phí các loại xe cụ thể do Cục Đường bộ quy định. |
Điểm nhấn quan trọng trong dự thảo là việc cơ quan chủ trì soạn thảo xác định 3 điều kiện về hạ tầng, nguồn lực thực hiện chính sách thu phí này, cụ thể:
Đầu tiên, để các tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư được phép triển khai thu phí là công trình được thiết kế, đầu tư xây dựng theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc và các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật khác có liên quan.
Thứ hai, công trình đường bộ cao tốc đã hoàn thành thi công xây dựng, đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định của pháp luật về xây dựng.
Thứ ba, hoàn thành việc xây dựng, lắp đặt hạ tầng trạm thu phí, hệ thống phần mềm, thiết bị đảm bảo công tác vận hành, phục vụ việc thu phí theo quy định.
Luật Đường bộ cũng quy định việc giao “Chính phủ quy định về điều kiện, thời điểm thực hiện việc thu phí sử dụng đường cao tốc; việc thu phí sử dụng đối với đường cao tốc thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này mà chưa đáp ứng quy định tại khoản 1 Điều 45 và khoản 2 Điều 47 của Luật này” (Khoản 3 Điều 50).
"Đối với đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng quy định tại khoản 1, Điều 45 và khoản 2, Điều 47 của Luật Đường bộ thì việc thu phí sẽ được triển khai sau khi đáp ứng điều kiện thứ 2 và điều kiện thứ 3", Dự thảo nêu rõ.
Được biết, khoản 1, Điều 45 Luật Đường bộ nêu rõ: "Đường cao tốc được thiết kế theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc và các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật khác có liên quan".
Cùng với đó, theo quy định tại khoản 2, Điều 47, đường cao tốc được đầu tư, xây dựng phù hợp với quy hoạch quy định tại khoản 2 Điều 44 của Luật này và đầu tư, xây dựng đồng bộ các công trình sau đây: đường gom hoặc đường bên; trung tâm quản lý, vận hành giao thông tuyến đường cao tốc; trạm dừng nghỉ, điểm dừng xe, đỗ xe; hệ thống thu phí điện tử không dừng đối với tuyến đường có thu tiền sử dụng đường bộ; công trình kiểm soát tải trọng xe.
Về mức phí, Cục Đường bộ Việt Nam cho rằng mức phí được nghiên cứu, xây dựng trên cơ sở tính toán và phân tích lợi ích của của chủ phương tiện khi lưu thông trên các tuyến cao tốc đó; đồng thời có tham khảo thông lệ quốc tế.
"Theo đó, người sử dụng đường cao tốc thường sẵn sàng chi trả mức chi phí tương đương với 50-70% lợi ích thu được khi sử dụng đường cao tốc”, Cục Đường bộ đánh giá.
Để tính toán mức thu, đại diện cơ quan soạn thảo cho rằng cần xác định các yếu tố lợi ích của người sử dụng: Một là, được tính toán trên cơ sở so sánh chi phí khi sử dụng đường thu phí so với chi phí khi sử dụng đường hoặc phương thức thay thế; hai là, các khoản thuế, phí liên quan; ba là, mức thu dịch vụ sử dụng đường bộ và đường bộ cao tốc đầu tư theo hình thức PPP.
Tính toán của Viện Chiến lược và Phát triển giao thông vận tải, kết quả lượng hóa chi phí vận hành và chi phí thời gian của phương tiện cho thấy, so với lưu thông tuyến trên quốc lộ song hành, phương tiện lưu thông trên các tuyến cao tốc sẽ được lợi bình quân 4.824 đồng/xe/km, trong đó 25% từ tiết kiệm chi phí vận hành phương tiện và 75% từ tiết kiệm thời gian hàng hóa và hành khách trên đường.
Đối chiếu với các điều kiện nêu trên, Cục Đường bộ Việt Nam cho biết, hiện có 12 dự án/đoạn tuyến cao tốc do Nhà nước đầu tư, đại diện chủ sở hữu, đã hoàn thành và đưa vào khai thác, sử dụng có thể triển khai thu phí. Đó là: cao tốc Lào Cai - Kim Thành, Hà Nội - Thái Nguyên, TP. HCM - Trung Lương, Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây, Mỹ Thuận - Cần Thơ. Trong số này có tới 8 dự án thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông vừa được đưa vào khai thác.
Với phương án mức thu như trên, dự kiến sau khi triển khai thu phí đối với các tuyến cao tốc đang khai thác, số phí thu được có thể đạt 3.210 tỷ đồng/năm; số thu nộp ngân sách nhà nước là 2.850 tỷ đồng/năm, giúp Nhà nước có thêm nguồn lực thực hiện công tác bảo trì các tuyến cao tốc hiện hữu, cũng như để đầu tư cho các dự án cao tốc mới./.