Hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo
(ĐCSVN)- Trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, cần tăng cường nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù, giải pháp mang tính đột phá, vượt trội để kịp thời giải quyết các vấn đề cấp bách, trọng điểm của quốc gia.
Chiều 14/11, tại Hà Nội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh tổ chức Hội nghị thường niên năm 2024 "Hoàn thiện thể chế thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo".
Đây là diễn đàn để nhà quản lý, nhà hoạch định chiến lược, chính sách, các chuyên gia, nhà khoa học, những người hoạt động thực tiễn cùng trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, nhận diện đầy đủ các vướng mắc, bất cập, hạn chế trong thể chế về khoa học và công nghệ (KHCN), từ đó đề xuất giải pháp đột phá để hoàn thiện thể chế, pháp luật nhằm thúc đẩy phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo thực sự là động lực, là nguồn lực, là quốc sách cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh của đất nước.
 |
| TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam phát biểu khai mạc Hội nghị . |
Phát biểu khai mạc Hội nghị, TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam nhấn mạnh, KHCN và đổi mới sáng tạo có vị trí, vai trò quan trọng trong đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, nhất là trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, thực chất hiện nay. Vì vậy, Đảng, Nhà nước ta luôn quan tâm, chú trọng xây dựng các chủ trương, đường lối, cụ thể hóa bằng các chính sách, quy định pháp luật nhằm phát triển, thúc đẩy KHCN và đổi mới sáng tạo.
Trong phát biểu về 07 định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh một trong các giải pháp, định hướng chiến lược phát triển kinh tế là “Đẩy mạnh công nghệ chiến lược, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo làm động lực chính cho phát triển”.
Thực hiện Nghị quyết 45, ngày 09/7/2024, Chính phủ đã thông qua Nghị quyết 107 ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 45, trong đó giao Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam xây dựng các Đề án tăng cường năng lực, phát triển 04 cơ quan ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới, trình Thủ tướng Chính phủ vào quý IV/2024.
Bên cạnh những thuận lợi, TS. Phan Chí Hiếu cho rằng, việc triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng trong phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo còn gặp nhiều khó khăn trong thực tiễn như: Một số chính sách, quy định còn chậm được cụ thể hóa hoặc chưa cụ thể hóa đầy đủ, rõ ràng trong các văn bản quy phạm pháp luật; hệ thống pháp luật về KHCN được điều chỉnh bởi nhiều văn bản khác nhau, chưa đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, nhiều quy định chưa phù hợp với thực tiễn; nguồn lực đầu tư chưa thực sự tương xứng với vai trò, tầm quan trọng của KHCN, đổi mới sáng tạo theo đúng các chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước; chính sách trong thu hút, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ nhân tài cho các chuyên gia, nhà khoa học còn gặp nhiều khó khăn dẫn tới tình trạng “chảy máu chất xám” trong khu vực công; quy trình, thủ tục hành chính trong quản lý, thực hiện các nhiệm vụ KHCN vẫn còn nhiều “rào cản”; quy định về đầu tư cho KHCN còn nhiều điểm chưa hợp lý gây cản trở sự phát triển của thị trường KHCN.
"Hội nghị hôm nay càng có ý nghĩa khi chúng ta đang tích cực chuẩn bị văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, trong đó có nội dung về KHCN, đổi mới sáng tạo được đề cao với hàm lượng lớn. Bên cạnh đó, vai trò của công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế cũng được đề cao, là đột phá của đột phá", TS. Phan Chí Hiếu nhấn mạnh.
 |
| Toàn cảnh Hội nghị. |
Đề cập đến việc hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy hoạt động thương mại hoá kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ và phát triển thị trường KHCN, GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam cho biết, thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, tài sản trí tuệ và phát triển thị trường KHCN là các yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế và xã hội, giúp các nghiên cứu khoa học và phát minh sáng tạo đóng góp trực tiếp vào thực tiễn. Tuy nhiên tại Việt Nam, hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, tài sản trí tuệ và phát triển thị trường KHCN còn gặp nhiều thách thức về mặt cơ chế, chính sách.
GS.TS Chu Hoàng Hà đưa ra một số đề xuất, kiến nghị để hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, tài sản trí tuệ và phát triển thị trường KHCN như tăng cường đầu tư Nhà nước vào các lĩnh vực ưu tiên, đột phá: Ưu tiên bố trí ngân sách nhà nước cho hoạt động KHCN vào các lĩnh vực ưu tiên, đột phá, phù hợp với từng giai đoạn phát triển, làm trụ cột cho công nghiệp trong nước; Khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia đặt hàng các nhiệm vụ nghiên cứu công nghệ cao nhằm mục đích chuyển giao cho doanh nghiệp sau khi hoàn thiện công nghệ; Tham gia, tổ chức các hội nghị chuyên đề quốc tế về các lĩnh vực khoa học và công nghệ trọng điểm; Thuê chuyên gia, tư vấn nước ngoài tham gia trong quá trình nghiên cứu đánh giá các nhiệm vụ KHCN, sử dụng các chỉ số KHCN theo tiêu chuẩn quốc tế trong thống kê và xây dựng cơ sở dữ liệu về KHCN; Xúc tiến các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ với các tập đoàn, doanh nghiệp nước ngoài…
Đại diện cho Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, PGS.TS. Lê Văn Thăng, Hiệu trưởng Trường Đại học Quốc tế cho biết một số kinh nghiệm của quốc tế. Cụ thể: Các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản đã có những định nghĩa rõ ràng về các loại rủi ro trong nghiên cứu khoa học, từ đó xây dựng các quy định cụ thể để quản lý. Thiết lập các cơ chế báo cáo rủi ro kịp thời, đồng thời có các quy trình xử lý rủi ro linh hoạt, phù hợp với từng tình huống cụ thể. Đảm bảo quyền lợi của các nhà nghiên cứu, khuyến khích họ báo cáo các rủi ro một cách trung thực và kịp thời.
 |
| Bộ trưởng Bộ KHCN Huỳnh Thành Đạt phát biểu kết luận hội nghị. |
Phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Bộ KHCN Huỳnh Thành Đạt khẳng định, công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ trọng tâm, là một trong ba đột phá chiến lược, tạo cơ sở pháp lý, môi trường an toàn, thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Thời gian tới, Bộ KHCN sẽ phối hợp chặt chẽ với Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh và các bộ, ngành, cơ quan liên quan, tích cực hoàn thiện các cơ chế, chính sách KHCN và đổi mới sáng tạo theo những định hướng trọng tâm.
Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh, trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, cần tăng cường nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù, giải pháp mang tính đột phá, vượt trội để kịp thời giải quyết các vấn đề cấp bách, trọng điểm của quốc gia như chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, Net Zero, đường sắt tốc độ cao, điện hạn nhân và các lĩnh vực mũi nhọn như công nghiệp bán dẫn, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo.., bảo đảm phù hợp với cơ chế thị trường, thông lệ quốc tế, tôn trọng đặc thù của lao động sáng tạo, chấp nhận rủi ro, mạo hiểm và độ trễ trong hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo./.