Đua bò Bảy Núi - đặc trưng văn hóa tỉnh An Giang
(ĐCSVN) - Hội đua bò Bảy Núi của đồng bào Khmer, tỉnh An Giang là một trong những hoạt động văn hóa nôi bật ở miền Tây Nam Bộ. Lễ hội mang đến những giây phút náo nhiệt, hứng khởi cho hàng nghìn người dân tham dự. Không chỉ thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống đậm chất nhân văn của dân tộc Khmer, ngày hội còn là một sân chơi thể thao, giải trí ý nghĩa thu hút sự quan tâm của du khách tại các tỉnh, thành cả nước.
Hằng năm, hội đua bò Bảy Núi thường được tổ chức trong dịp lễ Sene Dolta (lễ cúng ông bà) của dân tộc Khmer Nam bộ, mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống dân gian của cư dân làm nông nghiệp lúa nước.
Để tổ chức hội đua bò truyền thống, đồng bào Khmer chọn một khoảng ruộng bằng phẳng, chiều dài chừng 200 m, ngang 100 m có nước xăm xắp, được "trục" xới nhiều lần cho có độ trơn của bùn, bốn bên có bờ bao và điểm đích có đoạn đường trống để làm độ dừng an toàn cho bò. Đoạn đường đua chính chỉ cần 120m theo khoảnh ruộng cặp sát bờ bao. Nơi xuất phát được cắm 2 cây cờ màu xanh, đỏ mỗi cây cách nhau 5m, và tại điểm đích cũng vậy. Đôi bò nào đứng ở vị trí cây cờ màu gì thì điểm đích cũng theo màu của cây cờ đó.
Trước khi vào cuộc đua, họ chọn từng đôi bò với nhau hoặc bốc thăm và thoả thuận một số quy định cần thiết như ai sẽ đi trước, đi sau... Nhưng thông thường đôi đi sau có phần ưu thế hơn. Nếu trong khi đua, đôi bò nào chạy tạt ra khỏi đường đua sẽ bị loại và đôi bò sau giẫm lên giàn bừa của đôi bò trước là thắng cuộc. Còn người điều khiển phải đứng thật vững nếu bị ngã hoặc rơi ra khỏi giàn bừa coi như thua cuộc.
Để chuẩn bị bò đua, những con bò được tuyển chọn, mua từ nhiều vùng miền để tham gia thi đấu. Mỗi đội thi đấu gồm một cặp bò và hai "nài" bò - là người trực tiếp điều khiển bò đua, nài phụ có nhiệm vụ chăm sóc bò. Sau khi ách đôi bò vào một chiếc bừa đặc biệt, gọng bừa là bàn đạp gồm một tấm gỗ rộng 30 cm, dài 90 cm, bên dưới là răng bừa. Nài bò cầm roi mây hoặc khúc gỗ tròn vừa tay độ 3 cm, đầu có tra cây đinh nhọn - cây xà-lul.
Khi bắt đầu lệnh xuất phát của trọng tài, nài bò sẽ chích mạnh cây xà-lul vào mông con bò, bò bị đau phóng nhanh về phía trước, quan trọng là phải chích cho đều cả hai con thì vận tốc của đôi bò mới quyết liệt và hấp dẫn. Điều này có khác với đua ngựa ở chỗ là mỗi người cưỡi một con, ai về đích trước sẽ thắng cuộc.
 |
| Đua bò rất gần gũi với đời sống người dân, một đặc trưng văn hóa giúp giới thiệu về đất và người của tỉnh An Giang tới các dân tộc anh em khác trên cả nước. |
Đua bò gồm 2 vòng, vòng 1 (được gọi là vòng hô), người điều khiển bò đua di chuyển từ từ như màn chào khán giả trước khi bước vào vòng đua thực sự. Khi trọng tài phất cờ hiệu, các "nài" cho bò chạy nước rút hết tốc lực trong 120m cuối cùng (vòng thả) để về đích.
Khi những cặp bò khởi tranh bắt đầu thì không khí đã tưng bừng và sôi nổi với những tiếng vỗ tay, hò reo cổ động dành cho những người điều khiển các đôi bò hoặc những pha về đích gay go, quyết liệt khiến lễ hội đua bò trở nên hết sức nhộn nhịp náo nhiệt.
Trong cuộc đua "nài bò" phải đứng thật vững trên gọng bừa, vì nếu bị ngã là thua cuộc. Hấp dẫn người xem nhất là những pha kèn cựa gay cấn giữa 2 cặp bò trước khi về đích. Đôi bò nào vi phạm đường đua, chạy lên bờ hoặc ngã sẽ bị loại hay coi như thua điểm.
Có dịp trải nghiệm loại hình văn hóa độc đáo này của đồng bào Khmer, anh Hoàng Ngọc Thạch (Hà Nội) chia sẻ: “Được xem Hội đua bò Bảy Núi, tôi cùng các bạn rất ấn tượng trước những pha bứt phá gay cấn, quyết liệt và nó thật sự thỏa mãn sự mong đợi của chúng tôi khi được tận mắt chứng kiến lễ hội độc đáo này của người Khmer”.
Mỗi dịp diễn ra hội đua bò Bảy Núi, tỉnh An Giang, nhiều người dân ở cách xa hàng vài cây số còn mang theo cả xoong, nồi, mắm, muối nấu ăn tại chỗ để xem cho trọn vẹn cuộc đua. Chỗ xem đua bò cũng không cần cầu kỳ như xem bóng đá, đua ngựa hay một số môn thể thao khác, chỉ cần đứng ở vị trí hơi cao so với mặt sân đua hay leo lên bờ bao là đủ. Từ lúc cuộc đua bắt đầu cho đến kết thúc không khí lúc nào cũng tưng bừng và hào hứng, tiếng vỗ tay, reo hò, sôi nổi cổ động dành cho những người điều khiển các đôi bò giỏi hoặc những pha về đích gay go, quyết liệt. Làm cho các phum, sóc sôi nổi trong dịp lễ hơn.
Trong những năm gần đây, tỉnh An Giang chú trọng xây dựng, quảng bá hình ảnh lễ hội đua bò Bảy Núi, xây dựng thành một sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn, một đặc trưng văn hóa, để giới thiệu về đất và người An Giang. Qua đó lan tỏa những nét văn hóa đặc sắc của Tỉnh tới đông đảo nhân dân trong và ngoài nước. Đặc biệt là những du khách đến tham quan, tìm hiểu về đời sống văn hóa của Tỉnh, qua đó góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội ở tỉnh An Giang.