Cần khung pháp lý phù hợp quản lý thuốc lá thế hệ mới
(ĐCSVN) - Đây là vấn đề được đặt ra tại Tọa đàm “Quản lý thuốc lá thế hệ mới – Cần góc nhìn mới” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức với sự tham gia của đại diện một số bộ, ngành, cơ quan quản lý nhà nước, chiều ngày 7/1, tại Hà Nội.
Hút thuốc lá là một trong những tác nhân gây hại cho sức khỏe con người và Việt Nam hiện vẫn đang là một trong 15 quốc gia có mức tiêu thụ thuốc lá cao nhất thế giới. Ngoài thuốc lá điếu, nhiều loại hình thuốc lá mới (được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới - TLTHM) đã xuất hiện theo sự phát triển của công nghệ.
Tại Việt Nam, sản phẩm này đã xuất hiện ở nhiều kênh khác nhau dù chưa được phép thương mại. Dựa vào nhu cầu của người dùng trong nước, các sản phẩm được đưa vào Việt Nam thông qua buôn lậu trái phép hoặc nhập khẩu theo đường xách tay. Tình trạng nhập lậu ngày càng đáng báo động trong khi các cơ quan chức năng gặp khó khăn trong việc xử lý vì sản phẩm này chưa xuất hiện trong bất kỳ một văn bản quy phạm pháp luật nào, chỉ gộp chung vào loại hàng hóa do nước ngoài sản xuất, không có hóa đơn chứng minh nguồn gốc xuất xứ.
 |
| Tọa đàm “Quản lý thuốc lá thế hệ mới – Cần góc nhìn mới” với sự tham gia của đại diện một số bộ ngành, cơ quan quản lý nhà nước. (Ảnh: TH) |
Về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) Nguyễn Quỳnh Liên cho biết, Việt Nam đang quản lý các sản phẩm thuốc lá bằng Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) ban hành năm 2012. Vào thời điểm ban hành Luật, chưa có TLTHM tại thị trường Việt Nam nên các sản phẩm này không thuộc đối tượng điều chỉnh của Luật. Bà Quỳnh Liên cho biết thêm, mặc dù nhiều quốc gia trên thế giới như như Mỹ, Anh, Đức, Nhật Bản... có công nhận TLTHM không an toàn và không dùng để cai thuốc lá điếu, nhưng các nước này vẫn đưa vào quản lý và khuyến khích các giải pháp thay thế hơn là để người hút thuốc tiếp tục với thuốc lá điếu mà Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng công nhận là sản phẩm gây hại nhất. Từ hơn 4 năm qua, Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan đã thực hiện các bước để xây dựng chính sách quản lý đối với TLTHM. Trong đó bao gồm các hoạt động khảo sát, lấy ý kiến của các bộ, ngành liên quan thông qua các hội thảo, họp mặt trực tiếp. Dựa trên ý kiến của các bộ, ngành, trong đó bao gồm mối quan ngại của Bộ Y tế về tác động của sản phẩm đến sức khỏe cộng đồng, Bộ Công Thương cũng đã có những đề xuất trình Chính phủ trong thời gian qua và hướng tiếp cận mới nhất là phương án thí điểm cấp phép đối với thuốc lá làm nóng – sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có thành phần là thuốc lá.
Ông Vũ Đức Nam - Phó Phòng Công nghiệp Thực phẩm, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho hay: Đối với ngân sách nhà nước, việc chưa có chính sách để quản lý TLTHM dẫn tới thất thu thuế, thất thu ngân sách do chưa xác định được loại hình sản phẩm để quản lý và áp thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng. Trong khi đó, TLTHM là mặt hàng có giá trị cao, nếu áp mức thuế tối thiểu tương đương sản phẩm thuốc lá điếu truyền thống vốn đang ở mức cao (mức thuế nhập khẩu từ 100-135%, thuế tiêu thụ đặc biệt 75% và thuế giá trị gia tăng 10%) thì sẽ tạo được nguồn thu đáng kể từ việc quản lý và áp thuế đối với loại hình sản phẩm này. Do chưa có quy định cụ thể nên các lực lượng chức năng chỉ xử lý giống các trường hợp sản phẩm nhập lậu, chưa có chế tài để xử lý mạnh như việc buôn lậu sản phẩm thuốc lá. Nhu cầu quản lý TLTHM là cần thiết và nhiệm vụ này cũng đã kéo dài trong nhiều năm qua, do vậy cần sớm có câu trả lời cho Chính phủ cũng như mong mỏi của cộng đồng.
Hiện, Bộ Công Thương đã tiếp thu ý kiến góp ý của các bộ, ngành và phối hợp với Bộ Y tế nghiên cứu, đề xuất chính sách quản lý riêng đối với các loại hình TLTHM, đảm bảo chặt chẽ, phù hợp Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Chiến lược Quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, phù hợp thông lệ quốc tế. Theo đó, trong cuộc họp với Ủy ban Thường vụ Quốc hội cùng các bộ, ngành liên quan vào cuối tháng 9/2021, Bộ Công Thương đã có báo cáo về việc đề xuất thí điểm có thời hạn đối với thuốc lá làm nóng.
Ông Lê Thành Hưng - Trưởng phòng Tiêu chuẩn Nông nghiệp Thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam (VSQI) thông tin cho biết thêm, đã có nhiều nghiên cứu khoa học được thực hiện trên thế giới để đánh giá thành phần phát thải của các sản phẩm TLTHM.
Hiện nay, nhiều nước đã ban hành tiêu chuẩn quốc gia cho sản phẩm TLTHM, bao gồm nhiều nước châu Âu, Bắc Mỹ, các nước Liên Xô cũ, Trung Đông và châu Á… Mới đây, Trung Quốc cũng đã có dự thảo tiêu chuẩn quốc gia (GB) cho sản phẩm thuốc lá điện tử.
 |
| Nhiều loại hình thuốc lá mới đã xuất hiện mà chưa có khung pháp lý quản lý. (Ảnh: TL) |
Theo ông Hưng, không thể phủ nhận rằng sản phẩm TLTHM xuất hiện tại Việt Nam đang được một bộ phận người tiêu dùng sử dụng.Tuy nhiên, hiện nay, toàn bộ các quy định như Nghị định, quy chuẩn kỹ thuật về thuốc lá hiện hành vẫn chỉ được áp dụng cho các sản phẩm thuốc lá truyền thống. Pháp luật cần điều chỉnh theo kịp các hiện tượng xuất hiện trong đời sống kinh tế - xã hội, nên cần có một khung pháp lý phù hợp cho mặt hàng này.
Nhấn mạnh nhu cầu về khung pháp lý nhằm kiểm soát những sản phẩm TLTHM là rất cấp thiết nhằm giúp cho các cơ quan, ban, ngành chức năng có đủ công cụ, chế tài để xử phạt nghiêm minh các hành vi phạm tội, song ông Lưu Bình Nhưỡng – Phó Trưởng ban Dân nguyện (Ủy ban Thường vụ Quốc hội ) chỉ ra, một chính sách quản lý phù hợp các sản phẩm TLTHM vẫn còn đang bị bỏ ngỏ quá lâu, dù cho việc kêu gọi quản lý đã được thực hiện từ cách đây nhiều năm.
Theo ông Lưu Bình Nhưỡng, việc thiếu chính sách quản lý tồn tại nhiều năm qua đã và đang gây ra những tổn thất, phương hại về mặt kinh tế và xã hội. Trước những thực tiễn cấp thiết như hiện nay chúng ta cần khẩn trương đưa ra một lộ trình thích hợp để có thể đẩy nhanh tiến trình quản lý.
“Việc sớm đưa các sản phẩm TLTHM chịu sự kiểm soát của Chính phủ, chế tài của luật pháp chính là góp phần chống lại việc bình thường hóa sử dụng mọi loại sản phẩm thuốc lá cũng như ngăn chặn tình trạng phạm tội ngày càng tăng của những tổ chức, cá nhân buôn lậu”, ông Lưu Bình Nhưỡng nhấn mạnh.
Với sự nỗ lực của Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan, rất mong các đề xuất quản lý trong thời gian tới sẽ sớm có quyết định nhằm đưa các sản phẩm TLTHM vào kiểm soát, góp phần phòng, chống và giảm tác hại thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cho người dân, lành mạnh thị trường và tránh thất thu cho Nhà nước./.